Vrolijk gebeier tijdens de mis vertelt de wereld: ‘Wij geloven in Jezus Christus’.
Joseph Pronechen; Divers; 5 februari 2025 – Het met de hand laten rinkelen van de altaarschel (of sanctusbel) tijdens de consecratie en de verheffing van de hostie en de kelk in de mis is een bekend geluid in veel kerken. Toch is er nog een ander eeuwenoud gebruik dat op sommige plaatsen is gebleven en op andere weer teruggekeerd: het luiden van de klokken in de klokkentoren van de kerk tijdens de consecratie.
In de St. Peter Catholic Church in Volo, Illinois, werd kort nadat de instabiele klokkentoren in 2018 werd gerestaureerd, de traditie van het luiden nieuw leven ingeblazen. Daarvoor was de klok uit 1925 verwijderd en als monument op een voetstuk voor de kerk geplaatst. De huidige pastoor, pater Nathan Caswell van de reguliere kanunniken van Sint Johannes Cantius, die toen kapelaan was, nam in 2018 deel aan de herinwijding van de klok door hulpbisschop Joseph Perry van Chicago, die de klok de naam “Margarita” gaf.
Pater Nathan Caswell van de reguliere kanunniken van Sint Johannes Cantius, die toen kapelaan was, nam in 2018 deel aan de herinwijding van de klok van de St. Peter Catholic Church door hulpbisschop Joseph Perry van Chicago. Bisschop Perry is te zien tijdens de reiniging met wijwater van de klok.(Foto: Met dank aan St. Peter Catholic Church)
“Het lijkt in zekere zin op een doopsel. Hij wordt gedoopt en er wordt chrisma (gezalfde olie, red.) op de klok gedaan omdat dit een instrument is om de glorie van God te verkondigen,” vertelde pastoor Caswell aan het Register. “Dus het geluid van de heilige klok is een geheiligd geluid. Het is iets uitzonderlijks (‘apart gezet’ van de rest, red.).” Nu luidt de klok gedurende de consecratie tijdens zondagsmissen en verplichte hoogfeesten. Verenigd met de klok klinken de sanctusbellen in het heiligdom. Pater Caswell legt uit dat het luiden van de klok in de kerktoren tijdens de mis “het belang van de consecratie aangeeft – dat Christus aanwezig is gekomen op het altaar – en het verkondigt de glorie van God aan de buitenwereld.”
“Dat beeld van de oproep tot gebed tijdens de Consecratie, het idee van het luiden van de klokken tijdens de Consecratie, is echt een oproep tot waakzaamheid en focus om het meest essentiële deel van de Mis te zien, het verhaal van de instelling van de Eucharistie en de Eucharistische Gebeden,” legt pater Spencer Howe uit, pastoor van Holy Cross Catholic Church, in het noordoosten van Minneapolis. Bij het omhoog heffen van de hostie en de kelk trekt de traditie van het rinkelen van de altaarschel al de aandacht van mensen, maar “de traditie van het beieren van de torenklokken trekt pas echt de aandacht,” benadrukte hij.
“We willen het geloof niet helemaal voor onszelf houden,” zei pater Howe. “We willen de buurt echt laten weten dat het mysterie van het geloof aanwezig is op het altaar. We willen dat delen met de mensen om ons heen. Het is echt een proclamatie van die uitbundigheid en volheid om de wereld te laten weten dat we een reden hebben om feest te vieren.”
Zijn kerk luidt de vijf klokken in de klokkentoren tijdens de consecratie tijdens de nachtmis op kerstavond en tijdens de paaswake. Meer recentelijk hebben ze geluid op het hoogfeest van Sacramentsdag en soms tijdens de 40-uren devotie. Zodra de gammele elektronische besturing van de klokken gerepareerd of vervangen is, hoopt pater Howe ze te kunnen luiden tijdens zondagsmissen.
De traditie verspreidt zich heinde en ver. Na meer dan 10 jaar te zijn verstomd, begonnen de klokken in de toren van de St. Francis Catholic Church, een kleine landelijke parochie in Thermopolis, Wyoming, weer te luiden voor de nachtmis op kerstavond. In dit geval heeft de parochie fondsen geworven voor een nieuw digitaal klokkensysteem met luidsprekers in de toren om dagelijks “de gelovigen op te roepen tot gebed tijdens het Angelus tussen de middag en om ook iets extra’s toe te voegen aan de schoonheid van onze liturgie, door te luiden tijdens de consecratie tijdens de mis,” vertelde Adam Estenson, vicevoorzitter van de pastorale raad, aan het Register. “Hun rijke, heilige tonen verheffen de spirituele ervaring en verbinden onze parochie met de diepe tradities van de kerk,” zei hij, en omschreef het tevens als ‘een diepe zegen’ die de gemeenschap verenigt en ”onze eredienst verrijkt.”
Estenson, die ook burgemeester van de stad is, woont de mis bij met zijn vrouw en kinderen en met dit nieuwe systeem kan hij gemakkelijk de klokken luiden tijdens de consecratie vanaf zijn plaats in de kerkbank. Zijn taak rouleert onder andere personen.
Terug in Illinois, in de St. Peter Church, leert hoofdmisdienaar Joshua Masterson, die cartoons ontwerpt als “The Catholic Cartoonist,” de andere misdienaars hoe ze moeten dienen en instrueert hen in het “opwindende voorrecht” om de kerkklok te luiden tijdens de consecratie, door op een bepaalde knop op een kleine afstandsbediening te drukken die de klokkentoren activeert voor de vijf missen op zondag en de missen op heilige dagen.
Op basis van zijn ervaring hoopt Masterson dat alle parochies torenklokken gebruiken tijdens de mis. “Het geluid van de klokken brengt onze aandacht naar de Eucharistische Koning,” zei hij. “Ze kondigen aan iedereen aan: ‘Hij woont onder ons!’ (Johannes 1:14).”
In de Our Lady of the Most Holy Rosary Catholic Church (katholieke kerk van OLV van de alleheiligste Rozenkrans, red.) in Indianapolis worden vijf kleinere klokken in de oostelijke toren en de grote klok in de westelijke toren nu gemotoriseerd en ook op afstand bediend. Eén misdienaar luidt ze tijdens de consecratie, terwijl de anderen ook de kleine altaarschel luiden. De traditie van het luiden van de torenklokken tijdens de consecratie en omhoog heffen van hostie en beker werd in deze kerk nieuw leven ingeblazen in 1998, legt David Walden uit, de directeur communicatie, toen het aartsbisdom de traditionele Latijnse mis hierheen verplaatste. Hij zei dat de “San Salvador” met 7.000 pond, de grootste vrij luidende klok in de staat, toen nog met een touw werd bediend en dat hij hem zelf luidde.
In de Our Lady of the Most Holy Rosary Catholic Church in Indianapolis worden vijf kleinere klokken in de oostelijke toren en de grote klok in de westelijke toren gemotoriseerd en op afstand bediend.(Foto: Met dank aan Our Lady of the Most Holy Rosary Catholic Church)
De abdij van Regina Laudis in Bethlehem, Connecticut, heeft één grote consecratieklok in haar toren hangen die altijd handmatig wordt geluid tijdens “de consecratie van het brood tot de consecratie van de wijn zonder onderbreking”, aldus de abdij via een e-mail aan het Register, omdat “de betekenis ervan in de Mis betekent dat er transsubstantiatie plaatsvindt: het Lichaam en Bloed van Christus liggen op het altaar.” De bel wordt geluid ongeacht of de priester de mis in het Latijn of in het Engels opdraagt.
Volgens de abdij bracht Moeder Benedictus Duss, toen ze uit de abdij Notre Dame de Jouarre in het bisdom Meaux in Frankrijk kwam, “de tradities van zowel de benedictijnenorde als de Franse katholieke cultuur van Parijs en omgeving met zich mee.
“In beide tradities is het luiden van klokken, inclusief de altaarbellen tijdens de consecratie, al eeuwenlang gebruikelijk en dat gaat nog steeds door.”
Klinkende geschiedenis
Het gebruik van heilige klokken gaat terug tot Exodus, met instructies dat de kleding van hogepriester Aaron gouden klokken moest bevatten rond de onderste zoom van zijn gewaad, zodat wanneer hij de heilige plaatsen binnenging, het geluid ervan gehoord zou worden. En Sirach herhaalt dat Aäron een gewaad moest dragen “met veel gouden bellen rondom, om geluid te maken als hij liep, om hun gerinkel in de tempel te laten horen als een oproep aan zijn volk.” En zoals Psalm 98:4 verklaart: “Maak een vreugdevol geluid voor de Heer, de hele aarde.”
Uit historische documenten blijkt dat paus Stefanus II (752-757) in de oude Sint Pieter in Rome een klokkentoren met drie klokken liet bouwen. Daarna, in de achtste eeuw, werden klokkentorens en het gebruik van klokken wijdverspreid en werden ze beschouwd als een essentieel onderdeel van elke kerk. Tegelijkertijd werd het zegenen door een speciale vorm van inzegening en het geven van namen wijdverspreid.
In het begin kondigden de klokken de tijd van de kerkdiensten aan omdat de mensen geen klokken hadden. Toen, aan het begin van de 13e eeuw, werd het de gewoonte om de torenklok of klokken te luiden wanneer de heilige Hostie tijdens de mis werd omhoog geheven. Dit waarschuwde mensen die op het land en elders werkten, en mensen die ziek waren of de mis niet konden bijwonen, om even te knielen (als ze dat konden) en een gebaar van aanbidding te maken.
Galmen van bijval
Degenen die de mis bijwonen in Regina Laudis zijn altijd dankbaar voor hun gebruiken, aldus de abdij. “Kardinaal John Henry Newman onderstreepte het feit dat benedictijnse kloosters vaak op heuveltoppen zijn gebouwd, opdat de gelovigen zichzelf tot God kunnen verheffen en zodat gebeden en geluiden (klokken) die worden uitgezonden vanuit klokkentorens op de heuveltoppen, zich gemakkelijker naar naburige stadjes kunnen verspreiden.” Tegelijkertijd “worden de relaties met de omringende bewoners in feite versterkt wanneer ze de klokken van de abdij gelijkschakelen met een persoonlijke of familiale activiteit.”
Bij Holy Cross (Heilig Kruis) in Minneapolis ziet pater Howe het als “een manier om met de wijdere wereld en de buurt om ons heen te delen dat Christus hier is.” Hij ziet het als “een herinnering eraan, dat wat er in de kerk gebeurt, ook al is het mysterieus, belangrijk is voor iedereen.”
Omdat de kerk in een kunstenaarswijk in de stad staat, weet hij dat “mensen die in de buurt wonen, vooral seculieren, echt getroost worden door het geluid van klokken, en dat het deel uitmaakt van de traditie van onze buurt om deze klokken te hebben die levende herinneringen zijn aan het feit dat deze kerken niet alleen musea zijn. Het zijn niet alleen maar mooie bakstenen gebouwen, maar het zijn echt levende bouwwerken van gebed.”
Walden, die al 27 jaar in de Most Holy Rosary Church werkt, herinnert zich dat de buren het veelvuldig luiden van de klokken in het begin niet leuk vonden. “Maar nu is het jaren geleden dat er iemand heeft geklaagd. De parochianen en velen in de buurt houden absoluut van het geluid van onze klokken. Dat is alles wat we nu horen. Veel parochianen zijn in de buurt komen wonen.”
In Wyoming heeft Estenson alleen maar gehoord van “mensen die het prachtig vinden. Het geeft een traditioneel gevoel aan dat moment. Het is heel goed ontvangen in onze parochie.” In feite, met alle positieve reacties en toegevoegde heiligheid, meldde hij zonder aarzelen: “We hopen dat het andere parochies kan inspireren om de tijdloze schoonheid van kerkklokken te omarmen en de geest van gemeenschap die dergelijke inspanningen mogelijk maakt.”
Pater Caswell noemde, terwijl hij de groei van de St. Petrusparochie aanhaalde, met veel nieuwe gezinnen en wekelijkse inschrijvingen in de afgelopen vijf jaar, een soortgelijk doel voor het laten klinken van de altaarschel bij de consecratie. “Het is net als hoe het met een processie gaat,” legde hij uit. “Je trekt erop uit en je verkondigt het geloof waarvoor je staat voor de ogen van de wereld en zegt: ‘Ik geloof in Jezus Christus’. Het luiden van de klokken in de buitenwereld is vergelijkbaar. Het is tegen de wereld zeggen: ‘Wij geloven in Jezus Christus. Het is het evangelie verkondigen, maar het effect dat het op ons heeft is aanzienlijk.”
Joseph Pronechen
Joseph Pronechen is sinds 2005 staf redacteur bij de National Catholic Register en daarvóór regelmatig correspondent voor de krant. Zijn artikelen zijn verschenen in een aantal nationale nieuwsmedia, waaronder Columbia magazine, Soul, Faith and Family, Catholic Digest, Catholic Exchange, en Marian Helper. Zijn religieuze artikelen zijn ook verschenen in Fairfield County Catholic en in grote kranten. Hij is de auteur van Fruits of Fatima – Century of Signs and Wonders. Hij is afgestudeerd en gaf voorheen Engelse les en cursussen filmkunde die hij ontwikkelde aan een katholieke middelbare school in Connecticut. Joseph en zijn vrouw Mary wonen aan de oostkust.
