COMMENTAAR: Zijn publieke aanvaring met kardinaal Seán O’Malley vormt een indicatie hoezeer de hervormingsagenda van de Heilige Vader heeft gefaald.
Vaticaan; 31 maart 2023
Dat de Pauselijke Commissie voor de Bescherming van Minderjarigen, opgericht in 2014 en een van de toonaangevende hervormingspogingen van paus Franciscus, in een diepe crisis verkeert, bleek deze week uit hoe haar twee meest prominente figuren met elkaar botsten.
De Duitse jezuïet pater Hans Zollner, vanaf het begin lid van de commissie en het meest prominente lid, nam woensdag ontslag. Aanvankelijk liet kardinaal Seán O’Malley van Boston, voorzitter van de commissie, een verklaring uitgaan, waarin hij zei dat pater Zollner nieuwe taken had en dus ontslag nam, en hem bedankte voor zijn uitstekende diensten.
Pater Zollner had een andere visie. Hij bracht zijn eigen verklaring uit, een scherpe aanklacht tegen de tekortkomingen van de commissie op het gebied van “verantwoordelijkheid, naleving, aansprakelijkheid en transparantie”, die het tesamen “voor mij onmogelijk hebben gemaakt om verder te gaan”.
Kardinaal O’Malley “actualiseerde” zijn verklaring op donderdag door te zeggen dat hij “verrast en teleurgesteld en het ten zeerste oneens was” met de beoordeling van pater Zollner over hoe slecht zijn commissie het doet.
Beide mannen hebben een voorbeeldige staat van dienst wat betreft het zuiveren van de kerk van seksueel misbruik, vooral kardinaal O’Malley, die zich al 30 jaar intensief met de kwestie bezighoudt. Dat de twee hun gezamenlijke werk zo drastisch verschillend beoordelen, geeft aan hoezeer de hervormingsagenda van de Heilige Vader heeft gefaald.
Even terug in de geschiedenis. In 2014 richtte paus Franciscus de commissie op in dezelfde vlaag van hervormingsgezindheid waarin hij het nieuwe Secretariaat voor de Economie in het leven riep. Hij koos twee personen uit zijn inner circle – de in 2013 opgerichte “raad van kardinalen” – om deze initiatieven te leiden. Wijlen kardinaal George Pell werd belast met de financiële hervorming en kardinaal O’Malley kreeg het dossier seksueel misbruik. De eerste jaren waren veelbelovend.
Echter, na de pauselijke reis van 2018 naar Chili, de meest catastrofale in de geschiedenis van pauselijke reizen, verloor kardinaal O’Malley zijn vooraanstaande plaats aan het “pauselijk hof”. Paus Franciscus had grote delen van de Chileense samenleving tegen zich in het harnas gejaagd met zijn koele afwimpelen van de crisis rond seksueel misbruik daar, en de mensen bleven massaal weg. Na een laatste provocatie in Chili nam kardinaal O’Malley de hoogst ongebruikelijke stap om de pauselijke aanpak te bekritiseren, die inmiddels al het nieuws dat uit Chili kwam had gedomineerd.
Later dat jaar werden de gevolgen voor kardinaal O’Malley duidelijk: nadat de onthullingen rond Theodore McCarrick die zomer de katholieke wereld op zijn grondvesten deden schudden, besloot paus Franciscus tot een belangrijke top over seksueel misbruik die begin 2019 in het Vaticaan zou worden gehouden. Hij benoemde pater Zollner als een van de belangrijkste organisatoren, maar niet kardinaal O’Malley, hoewel deze hoofd was van het relevante bureau in Rome.
In plaats daarvan werd kardinaal Blase Cupich van Chicago uitgenodigd om de leiding te nemen. De boodschap was duidelijk: de Heilige Vader was misnoegd over de correctie van kardinaal O’Malley. Kardinaal O’Malley was uit de gunst, en kardinaal Cupich mocht zich in de gunst weten.
Inderdaad, wat kardinaal Cupich voorstelde aan zijn Amerikaanse broeders, bekend als het “metropolitane model”, werd universele wet voor de Kerk in 2019 met de afkondiging van Vos Estis Lux Mundi, de door de Heilige Vader ondertekende wetgeving om bisschoppen ter verantwoording te roepen voor de handhaving van protocollen inzake seksueel misbruik.
Op het gebied van seksueel misbruik waren kardinaal O’Malley en de commissie niet langer de motor van de hervorming. Kardinaal Cupich had een hogere plaats aan het hof. En een formidabele factor van betekenis bleek hij, die naar Puerto Rico werd gestuurd voordat paus Franciscus bisschop Daniel Torres ontsloeg. Het was ook kardinaal Cupich, die Paus Franciscus informeerde om het Dicasterium voor Integrale Menselijke Ontwikkeling te onderzoeken, waarna het hogere personeel werd ontslagen, waaronder kardinaal Peter Turkson.
Dit alles verzwakte het werk van de commissie waarvan pater Zollner het meest prominente lid was. Hij werd vaak geraadpleegd door bisdommen over de hele wereld waar hij naartoe reisde.
De afgelopen jaren trachtte hij zijn hervormingsinspanningen buiten de commissie te verankeren, bijvoorbeeld in een nieuw instituut aan de Gregoriaanse Universiteit dat onderwijs in kinderbescherming aanbiedt dat wordt gehonoreerd met het verkrijgen van een graad. Meer recentelijk heeft hij een adviseurschap aanvaard bij het bisdom Rome.
Ondertussen heeft de nieuwe grondwet voor de Romeinse Curie, Praedicate Evangelium, die vorig jaar nogal haastig en slordig is afgekondigd, de commissie ondergebracht bij het Dicasterium voor de Geloofsleer. Tot niemands verrassing was er vooraf geen adequate regeling uitgewerkt voor hoe de commissie daar zou functioneren en of zij haar autonomie zou behouden. Pater Zollner noemde die onduidelijkheid, en de verminderde prioriteit die daaruit sprak, als een van de redenen voor zijn gebrek aan vertrouwen in de commissie.
Het ontslag van pater Zollner maakt duidelijk dat paus Franciscus zich na 2018 in Chili tot nieuwe loyalisten heeft gewend om zijn hervormingsinspanningen te leiden. Iets soortgelijks is gebeurd met de financiële hervormingen, waar de Heilige Vader de autoriteit die hij eerder aan kardinaal Pell had gegeven, afnam toen andere figuren in het pauselijk hof bezwaar maakten.
Noch de inzet van pater Zollner, noch die van kardinaal O’Malley voor hervorming en bescherming staan ter discussie. De commissie verkeert nu echter in een crisis, waarbij de top van de commissie sterk van mening verschilt over de aard van die crisis.
Over Pater Raymond J. de Souza: Pater Raymond J. de Souza is de oprichter en redacteur van Convivium magazine.
Wilt u meer artikelen lezen van de geestelijke, journalist Father Raymond J. de Souza? Klik dan hier,
