ANALYSE
Andrea Gagliarducci; Vaticaan; 9 oktober 2023
De Synode over Synodaliteit in het Vaticaan beleeft deze week een nieuwe première, als de bijeenkomst overgaat van groepswerk in kleine kring naar een plenaire vergadering – een van de officiële Congregationes Generales. Journalisten zullen eindelijk, voor een tijdje, in staat zijn om in te schakelen naar de werkelijke toespraken en procedures in de audiëntiezaal.
Een belangrijke toespraak is de verklaring van kardinaal Jean-Claude Hollerich in zijn rol als relator generaal, gegeven aan het einde van de bespreking van elk onderdeel van het document.
Het volgende verslag – “presentatie” genoemd in het tijdsschema van de synode – wordt verwacht op 13 oktober, en nog een andere zal plaatsvinden op 18 oktober. Deze zullen waarschijnlijk ook live worden uitgezonden.
Deze week ontvouwt zich met nieuwe toespraken, maar ook met thema’s over mogelijke invloeden van buitenaf, de zoektocht naar synodale gemeenschap en het gefluister over hervormingen dat door de zalen van het Vaticaan weerklinkt.
Agenda’s in het spel?
Er blijft bezorgdheid in de lucht hangen over de mogelijkheid dat pressiegroepen de koers van de synode kunnen beïnvloeden. Het is nauwelijks toeval dat kardinaal Fridolin Ambongo Besungu, de aartsbisschop van Kinshasa, tijdens een persbriefing beweerde dat niemand zijn persoonlijke agenda zou inbrengen, laat staan proberen die aan anderen op te leggen. “Er is geen agenda; we zijn allemaal broeders en zusters,” herhaalde de Afrikaanse prelaat.
De Congolese kardinaal zei ook dat de uitkomst van het proces “door iedereen verwelkomd zal worden als de wil van God”.
Het is niet verwonderlijk dat er gesproken wordt over het zoeken naar gemeenschap tijdens de synode: het is een veelgehoord refrein in menig gesprek langs de zijlijn, dat een soort gevoel van déjà vu oproept – of een terugkeer naar het verleden.
Vóór 2014 was de term “synodale consensus” aan de orde van de dag, waarbij documenten paragraaf voor paragraaf in stemming werden gebracht. Het ontbreken van een tweederde meerderheid van stemmen leidde tot het tegenhouden van de publicatie van documenten, een praktijk die gericht was op het bevorderen van gemeenschap boven verdeeldheid.
In een poging tot ogenschijnlijke transparantie heeft paus Franciscus eerder consequent alle vormen van definitieve documenten en de stemmingsuitslagen openbaar gemaakt. Deze synode zal echter een andere route bewandelen.
In plaats van een slotdocument zal een samenvattend document ter tafel komen, waarvan de goedkeuring meer afhangt van de algemene weergave van de ervaringen van de synode dan van specifieke hoofdstukken.
In oktober volgend jaar (2024) kan de bekrachtiging door de vergadering van de slottekst dit samenvattende document mogelijk alsnog onderuit halen.
Wat er deze week op het spel staat
Er wordt veel verwacht van wat er maandagmiddag plaatsvindt, wanneer de synodecommissie die is aangewezen voor het in concept opstellen van het samenvattende document gaat stemmen. Deze resultaten – die de namen van de commissieleden onthullen – kunnen een tipje van de sluier oplichten over de formulering van het document of op zijn minst een aanwijzing geven over de algemene toon van de documenten en dus van de hele synode.
Volgens de officiële kalender worden deze week twee belangrijke punten uit het instrumentum laboris, het werkdocument, besproken:
Sectie B1: “Hoe kunnen we vollediger een teken en instrument zijn van eenheid met God en eenheid van het menselijk ras?”.
Sectie B2: “Medeverantwoordelijk voor de zending” met als centrale vraag: “Hoe kunnen we taken en gaven delen in dienst van het evangelie?”
De kleine werkgroepen – circoli minori – staan op de agenda om hun interventies te presenteren op 11 oktober, gevolgd door het afronden en indienen van hun rapporten bij het Secretariaat Generaal op 12 oktober.
Het proces culmineert in een vrije middag die is gereserveerd voor een pelgrimstocht, waarschijnlijk naar de Romeinse catacomben. Vanaf 13 oktober wordt sectie B2 van het instrumentum laboris nauwkeurig onder de loep genomen.
Deze week zijn twee middagen gereserveerd voor het “gesprek van de Geest”, dat beschreven wordt als een tijd van gemeenschappelijke onderscheiding voor de synode. Dit proces wordt beschreven in de paragrafen 37 tot 39 van het instrumentum laboris en omvat drie fasen: diepgaande beraadslaging voordat er gesproken wordt in de vergadering, een periode van stilte en gebed om af te stemmen op de verzoeken van anderen, en een sessie om de belangrijkste kwesties vast te stellen en een gemeenschappelijke consensus te smeden.
De “gesprekken van de Geest” hebben als doel een document op te stellen dat consensus en gemeenschapszin belichaamt. Of dit doel zal worden bereikt, valt nog te bezien. Het feit dat kardinaal Hollerich al heeft gezinspeeld op een stappenplan voor het komende jaar impliceert dat op dit moment voorzichtig een teen in het water wordt gedoopt.
Volgend jaar zouden deze “gesprekken” zich kunnen toespitsen op specifieke onderwerpen met een scherpere focus, hoewel dat speculatief terrein blijft.
Een hervormingsagenda voorbij de synode?
Bij aanvang van de synode toonde de nadruk op vertrouwelijkheid – geuit door paus Franciscus, kardinaal Mario Grech en kardinaal Hollerich – bezorgdheid over door de media gestuurde agenda’s. Er zijn deze week echter duidelijk bepaalde pogingen ondernomen door bepaalde belangengroepen om hun eigen agenda door te duwen, in de hoop de essentie zelf van de katholieke kerk te veranderen.
Zelfbenoemde hervormers leiden een conferentie genaamd “Spirit Unbounded”, die gepland staat voor 8-14 oktober en online toegankelijk is. Twee documenten die dit evenement omlijsten zijn de “Bristol tekst” en een voorstel voor een grondwet voor de Katholieke Kerk.
Bestuderen van de Bristol tekst onthult een duidelijke agenda: het document schildert de Kerk af als een “seculiere” entiteit, roept luidkeels om “democratische structuren op alle niveaus”, daarbij pleitend voor een aanpassing van het kerkelijk recht in lijn met de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en dringt aan op een vernieuwing van het liturgisch ambt.
Ook het voorstel voor een grondwet voor de katholieke kerk doet een seculiere toon weerklinken, omdat het een door mensen geschreven grondwet schetst. Het bevestigt echter opnieuw het evangelie als het belangrijkste referentiepunt voor iedere christen.
Het streven naar een gedemocratiseerde Kerk is bekend bij waarnemers van de Duitse Synodale Weg en andere initiatieven.
Op het programma wordt ook de theoloog Rafael Luciani vermeld, die een van de experts/facilitators van de synode is. Luciani heeft herhaaldelijk zijn standpunt onderstreept dat de kerkstructuren een synodale revisie nodig hebben.
Het programma laat de controversiële bevrijdingstheoloog Leonardo Boff en de voormalige Ierse president Mary McAleese aan bod komen. Laatstgenoemde heeft harde taal gebruikt om de katholieke kerk te bekritiseren, waarbij ze uitdrukkingen gebruikte als “kanalen van homofobie” en beweerde dat het dopen van baby’s mensenrechten schendt.
Een andere spreker is Cherie Blair, echtgenote van de voormalige Britse premier Tony Blair. Haar onderwerp is de katholieke houding en leerstellingen over vrouwen.
Zowel binnen als buiten de synodezaal zullen velen zich deze week afvragen: betekent deze conferentie, die parallel loopt aan de synode, een mobilisatie van pressiegroepen, of is het een poging om het discours in de media te beïnvloeden bij gebrek aan hoop om het traject van de synode te veranderen?
Andrea Gagliarducci
Vertaling: EWTN Lage Landen (AV)
Wilt u meer vertaalde artikelen lezen van ‘Andrea Gagliarducci‘? Klik dan hier.
Wilt u meer artikelen lezen over de ‘Verwarring’? Klik dan hier. Voor andere onderwerpen gebruik dan de ‘tags’ boven aan het artikel.
EWTN Lage Landen: de bronnen van het geloof, de wereldkerk, toegankelijk maken voor het Nederlands taalgebied! Steun ons financieel
231010 | [XLS000] | 231012 208 |
