‘Fiducia Supplicans’ 2.0
COMMENTAAR: Het persbericht van x4 januari over de verklaring van 18 december van het Dicasterium voor de Geloofsleer laat zien dat de prefect zich distantieert van zijn eigen document.
Commentaren; 4 januari 2024
Toen paus Franciscus in juli kardinaal Víctor Manuel Fernández benoemde tot prefect van het Dicasterium voor de Geloofsleer (DDF), nam hij de ongebruikelijke stap om een begeleidende brief bij de benoeming te schrijven.
“Wat ik van u verwacht is zeker iets heel anders,” schreef hij.
De Heilige Vader heeft dat alles gekregen, en nog wat meer.
Geen enkele prefect heeft zich ooit zo gedragen als kardinaal Fernández nu doet, verwoed trachtend om de scheuren die zijn opengereten door Fiducia Supplicans onder controle te krijgen.
Op 18 december werd Fiducia Supplicans uitgebracht door de DDF. Het document verklaarde dat “wat er in deze Verklaring is gezegd over de zegeningen van paren van hetzelfde geslacht voldoende is” en dat er dus “geen verdere reacties te verwachten zijn over mogelijke manieren om details of praktische aspecten van dit soort zegeningen te regelen”.
De prefect begon vervolgens aan een stortvloed van interviews met commentaar op zijn eigen werk. Dat leek niet te werken, want bisschoppen over de hele wereld uitten hun extreme ontzetting.
Dus gaf kardinaal Fernández op 4 januari een soort Fiducia Supplicans 2.0 uit, een lang “persbericht” over de verklaring. Deze bijzondere “geen verdere reactie” was bijna half zo lang als het originele document.
De status van Fiducia Supplicans is een “verklaring” van de DDF, uitgegeven met pauselijke goedkeuring, waardoor het deel uitmaakt van het gewone pauselijke magisterium. In 2021 werd een ander document van de DDF, een responsum, ook uitgegeven met pauselijke goedkeuring. Handig voor vergelijkingsdoeleinden: het behandelde hetzelfde onderwerp, namelijk zegeningen voor paren van hetzelfde geslacht. Onhandig voor het huidige moment, leerde het compleet het tegenovergestelde en verbood botweg wat Fiducia Supplicans toestaat. Dus hoewel “geen verdere reacties” werden beloofd, nodigde Fiducia Supplicans altijd al uit tot verdere uitwerking. Na het tegenspreken van dezelfde paus, over hetzelfde onderwerp, op hetzelfde niveau van magisterieel gezag, zou er iets meer gezegd moeten worden. Vandaar het “persbericht” van de prefect.
Dat bericht is helemaal geen magisterieel document. Het is geen verklaring, noch een responsum, zelfs geen persconferentie van de paus boven in de lucht. Het heeft geen enkele autoriteit. Hoewel het zeker interessant is wat betreft de denkwereld van de prefect, kan het de leer van Fiducia Supplicans niet officieel verduidelijken; het kan de tegenstrijdigheden en verwarringen niet oplossen. Alleen een ander DDF-document zou dat kunnen doen, dat zelf naast Fiducia Supplicans (2023) en het responsum (2021) (Red: zie hier voor een Nederlanse vertaling van het antwoord van de DDF, met dank aan RKDocumenten.nl) zou worden gelegd.
Is dat waar kardinaal Fernández naartoe wil in zijn mandaat om “heel anders” te zijn?
Minimalistische aanpak
In Fiducia Supplicans maakte kardinaal Fernández zijn mandaat duidelijk om “het ontvangen van de leer van de Heilige Vader te bevorderen”. Om de Pontifex Maximus aldus te dienen, kiest de prefect voor een nogal minimalistische benadering door te verklaren dat Fiducia Supplicans niet “ketters, in strijd met de traditie van de Kerk of godslasterlijk” is.
Het is verbazingwekkend dat de prefect het nodig vond om een persverklaring uit te geven waarin hij benadrukt dat de DDF geen ketterij onderwijst of godslastering promoot. Ik kan me geen voorbeeld herinneren van kardinaal Joseph Ratzinger die hetzelfde deed gedurende zijn meer dan 23 jaar als prefect. Nog maar enkele maanden geleden werd aangenomen dat het Dicasterium voor de Geloofsleer noch ketters noch godslasterlijk was.
Gezien het feit dat veel bisschoppen dit in twijfel trekken, hebben we te maken met een omkering van de vorige orde der dingen. Vroeger was het zo dat het leerstellig bureau de orthodoxe leer verduidelijkte en dat anderen dan hun orthodoxie verdedigden. Nu spreekt het dicasterie zich zelf uit en wanneer lokale bisschoppen bezwaar maken, protesteert de prefect tegen zijn orthodoxie. Dit is “zeker iets heel anders”.
Het schijnbare punt van het persbericht is, dat het aan het Dicasterium voor de Geloofsleer, welke zich realiseert dat het een zeer zwakke zaak heeft, een uitweg biedt uit zijn eigen wanorde. De prefect vraagt zo weinig mogelijk. Zolang de bisschoppen het dicasterium (en de Heilige Vader) niet beschuldigen van leerstellige fouten, dan, in een meesterwerk van kerkelijk jargon, “zouden voorzichtigheid en aandacht voor de kerkelijke context en de lokale cultuur verschillende toepassingsmethoden kunnen toestaan.” Vertaling: stop met zeggen dat Fiducia Supplicans ketters is en dan kunnen bisschoppen doen wat ze willen, inclusief in de praktijk het document van 18 dec. tot dode letter verklaren.
Paren en verbintenissen
Opvallend genoeg, gaat het persbericht met name niet in op de belangrijkste vraag die de afgelopen weken is gesteld: wat of wie wordt er gezegend? Twee individuen, een stel of de verbintenis?
Het responsum van 2021 maakte duidelijk dat zegeningen niet kunnen worden verleend aan paren van hetzelfde geslacht die in een ogenschijnlijk seksuele verbintenis leven, ook al zou hun relatie naast zondige elementen ook enkele goede dingen bevatten. Het hele punt van Fiducia Supplicans is om dat te veranderen, maar het persbericht wordt erg terughoudend op dat centrale punt.
“De echte nieuwheid van deze Verklaring … is niet de mogelijkheid om paren in onregelmatige situaties te zegenen,” zegt het persbericht. Als dat niet de nieuwigheid is, dan geldt het responsum uit 2021 en heeft de DDF zonder reden wereldwijde verwarring en ontsteltenis veroorzaakt.
Verantwoordelijke commentatoren hebben uitvoerig geprobeerd het relevante onderscheid te maken tussen een paar van individuen, twee leden van een grotere groep, stellen en verbintenissen. Er is duidelijk en werkelijk verschil van mening. Aangezien de DDF de termen gebruikt, zou een definitie nuttig zijn. Kardinaal Fernández weigert er één te geven in het persbericht.
Zegeningen die geen zegeningen zijn
Integendeel, het persbericht geeft een concreet voorbeeld dat de hoofdgedachte van Fiducia Supplicans volledig achter zich laat. Het persbericht merkt op dat zegeningen voor “onregelmatige paren” slechts “enkele seconden” zouden mogen duren, zonder enig ritueel. Het persbericht spreekt zowel van “paren” als soms van “twee personen” zonder het verschil te verduidelijken.
Het persbericht zegt dat de priester “eenvoudigweg de Heer vraagt om vrede, gezondheid en andere goede dingen voor deze twee mensen die daarom vragen.” Dat lijkt helemaal niet over een “verbintenis” te gaan.
Maar onmiddellijk voegt het persbericht eraan toe dat, “men tegelijkertijd vraagt dat zij het Evangelie van Christus in volle trouw mogen beleven en dat de Heilige Geest deze twee mensen mag bevrijden van alles wat niet overeenstemt met zijn goddelijke wil en van alles wat loutering behoeft.”
De zegen lijkt dus voor de “verbintenis” te zijn, waarvan de “onregelmatigheid” erkend wordt door het gebed om “zuivering”.
Als een priester bijvoorbeeld een samenwonend stel voorbereidt op het huwelijk, lijkt het volkomen gepast om hen te zegenen met een gebed dat goddelijke hulp inroept bij hun inspanningen om kuis te leven. Maar kan zo’n zegen worden gegeven als er geen verlangen is om kuis te leven, of zelfs als er sprake is van het trotseren van de morele norm?
Met complexiteit en verwarring alom, geeft kardinaal Fernández een voorbeeld. Zo biedt dezelfde prefect, wiens verklaring expliciet formules uitsloot, nu een voorbeeldformule aan in zijn persbericht (nadruk in het origineel):
“Laten we eens kijken naar een concreet voorbeeld, aangezien sommigen de vraag hebben gesteld hoe deze zegeningen eruit zouden kunnen zien: laten we ons voorstellen dat onder een groot aantal pelgrims een gescheiden stel, nu in een nieuwe verbintenis, tegen de priester zeggen: ‘Geef ons alstublieft een zegen; we kunnen geen werk vinden, hij is erg ziek, we hebben geen huis en het leven wordt erg moeilijk.’ Moge God ons helpen
“In dit geval kan de priester een eenvoudig gebed als dit opzeggen: ‘Heer, kijk naar deze kinderen van u, schenk hen gezondheid, werk, vrede en onderlinge hulp. Bevrijd hen van alles wat in strijd is met uw evangelie en laat hen leven volgens uw wil. Amen.’ Daarna wordt afgesloten met het kruisteken over elk van de twee personen.
“We hebben het over iets dat ongeveer 10 of 15 seconden duurt. Heeft het zin om dit soort zegeningen te ontzeggen aan deze twee mensen die erom vragen? Is het niet gepaster om hun geloof te ondersteunen, of het nu klein of groot is, om hen bij te staan in hun zwakheden met een goddelijke zegen, en om die openheid naar transcendentie te kanaliseren die hen ertoe zou kunnen brengen om meer trouw te zijn aan het evangelie?”
Hier zien we het gebruik van zowel “twee mensen” als “stel” om dezelfde situatie te beschrijven. Het “stel” vraagt helemaal niet om een zegen over hun verbintenis, waarmee ze de kern van de zaak netjes ontwijken. Ze vragen om gezondheid, huisvesting en werk. Het gebed impliceert echter een “verbintenis” door te vragen om hen te “bevrijden” van dat wat “in strijd is met het evangelie”.
Het meest opmerkelijke is dat het helemaal geen zegen is. Het is een gebed voor “twee mensen” of een “stel”, gevolgd door een individuele zegening voor elk van hen. Ondanks al het gepraat over een nieuw begrip van zegeningen in Fiducia Supplicans, zegent kardinaal Fernández niet in dit modelgebed en zegent hij vervolgens de individuen op de gebruikelijke manier sinds mensenheugenis.
Als dat is wat kardinaal Fernández al die tijd voor ogen had, dan zou Fiducia Supplicans helemaal niet nodig zijn. Het responsum van 2021 had hetzelfde voor ogen. Het persbericht, voor deze week althans, komt erop neer dat de prefect afstand neemt van zijn eigen document.
Pater Raymond J. de Souza
Over Pater Raymond J. de Souza: Pater Raymond J. de Souza is de oprichter en redacteur van Convivium magazine.
Bron: ‘Fiducia Supplicans’ 2.0| National Catholic Register (ncregister.com)
Vertaling: EWTN Lage Landen (AV)
Wilt u meer artikelen lezen van de geestelijke, journalist Father Raymond J. de Souza? Klik dan hier
Wilt u meer lezen over de omstreden instructie ‘Fiducia Supplicans (2023)’ ? Klik dan hier.
