COMMENTAAR: Het besluit om bisschop Joseph Shen Bin te benoemen in het bisdom Shanghai is een enorme vernedering voor de Heilige Stoel en de volslagen mislukking van de kern van het China-beleid van de Heilige Vader.
18 juli 2023
Betekent de pas op de plaats van de Heilige Stoel in de impasse rond Shanghai een overgave in de relatie tussen China en het Vaticaan? Een ongebruikelijk interview geregeld door de staatssecretaris, kardinaal Pietro Parolin, lijkt dat wel te suggereren.
Op zaterdag benoemde paus Franciscus bisschop Joseph Shen Bin in het bisdom Shanghai, het belangrijkste bisdom op het Chinese vasteland. Bisschop Shen Bin bezet nu de cathedra (zetel) waarop ooit kardinaal Ignatius Kung Pin-Me troonde. Kardinaal Kung (1901-2000), benoemd tot bisschop van Shanghai in 1950, werd in 1955 gevangen gezet door de communistische Chinezen en gedurende 30 jaar opgesloten voordat hij werd vrijgelaten. Paus Johannes Paulus II benoemde Kung tot kardinaal in pectore (in het geheim) tijdens zijn eerste consistorie voor nieuwe kardinalen in 1979 en onthulde dit pas in 1991.
Bisschop Shen Bin benadert het Chinese communistische regime op een coöperatieve manier. De officiële Vaticaanse aankondiging van zijn benoeming bevat dit stukje hoogst ongebruikelijke biografische informatie: “Sinds 2022 is mgr. Shen Bin ook de voorzitter van de organisatie die het ‘College van Chinese Katholieke Bisschoppen’ heet.” Dit zou gaan om de onwettige, door het regime opgerichte, Chinese bisschoppenconferentie.
In 2018 ondertekenden de Heilige Stoel en China, of in werkelijkheid de Chinese Communistische Partij (CCP) – de CCP is verantwoordelijk voor alle religieuze regelgeving in China – een nog steeds geheime overeenkomst over de benoeming van bisschoppen. Conflicten tussen de CCP en de kerk, de door het regime geleide “Patriottische Associatie” en China’s ondergrondse katholieken, zorgden ervoor dat veel Chinese bisdommen zonder bisschoppen zitten. De zetel in Shanghai was al 10 jaar vacant.
Hoewel de tekst nooit openbaar is gemaakt, is er veel over geschreven dat deze de CCP toestaat om bisschopskandidaten te kiezen, die vervolgens de goedkeuring van de Heilige Vader moeten krijgen. Hoewel dit de CCP een cruciale rol geeft in de selectie van bisschoppen, zou het in principe moeten garanderen dat alle bisschoppen in gemeenschap verkeren met Rome.
De geheime overeenkomst werd in 2020 met twee jaar verlengd en in 2022 met nog eens twee jaar. De overeenkomst ging samen met een grotere vervolging van katholieken in China – kinderen mogen niet naar de mis bijvoorbeeld en bisschoppen die uitdrukkelijk trouw zijn aan Rome worden steeds vaker lastiggevallen.
Na de verlenging afgelopen oktober heeft de CCP de overeenkomst twee keer geschonden. In november werd bisschop John Peng Weizhao benoemd tot hulpbisschop voor het bisdom Jiangxi, dat door de CCP als bisdom wordt beschouwd maar niet als zodanig door Rome wordt erkend. De Heilige Stoel werd in dat geval niet ingelicht.
Vervolgens heeft de CCP in april van dit jaar bisschop Shen Bin overgeplaatst van het bisdom Haimen naar Shanghai, eveneens zonder medeweten vooraf of goedkeuring van het Vaticaan.
Het negeren van het geheime akkoord en de verslechterende status van godsdienstvrijheid in China heeft ertoe geleid dat hooggeplaatste diplomaten van het Vaticaan eerlijk hebben toegegeven dat het akkoord “niet de best mogelijke overeenkomst” is en dat “in de context van de Chinese binnenlandse politiek … [de Heilige Stoel] slechts beperkt iets kan bereiken”.
Wat Shanghai betreft, heeft paus Franciscus, na zich sinds april stil te hebben gehouden, besloten een pas op de plaats te maken wat betreft Shanghai en de bisschop te accepteren die door de Communistische Partij is gekozen voor China’s belangrijkste bisdom. De beslissing werd maandenlang zorgvuldig voorbereid, want het is een enorme vernedering voor de Heilige Stoel en de volslagen mislukking van de kern van het China-beleid van de Heilige Vader.
De Chinezen dwongen de kaarten af die paus Franciscus zichzelf in de hand gaf door ermee in te stemmen dat de CCP het initiatief nam bij bisschopsbenoemingen. Door bisschop Shen Bin over te plaatsen naar Shanghai, creëerde de CCP een crisis in hun voordeel. Zouden de priesters van Shanghai, zonder pauselijk mandaat, bisschop Shen Bin als hun bisschop moeten beschouwen? Zouden ze zich moeten schikken naar zijn instructies? Heeft hij ook maar enig gezag in Shanghai als de enige goedkeuring voor deze actie vanuit de CCP komt?
Als paus Franciscus de overplaatsing niet zou erkennen en achteraf zou goedkeuren, zou het voor het bisdom Shanghai onmogelijk zijn geweest om de komende decennia goed te functioneren. Dus capituleerde de Heilige Vader.
Geconfronteerd met zo’n complete catastrofe gaf kardinaal Parolin een lange persverklaring uit in de vorm van een “interview” met zijn eigen persbureau, Vatican News.
Daarnaast publiceerde de hofstenograaf van het pontificaat, Gerry O’Connell van het jezuïetentijdschrift America, zijn eigen quasi-officiële rechtvaardiging van de genomen beslissingen, zoals gebruikelijk bij gelegenheden waarbij het buitenlands beleid van de Heilige Vader in de problemen komt.
Kardinaal Parolin legde uit dat paus Franciscus besloot toe te geven met betrekking tot Shanghai “met het oog op het grotere goed van het bisdom en de vruchtbare uitoefening van het pastorale ambt van de bisschop.”
Shanghai had al 10 jaar geen bisschop gehad, paus Franciscus had er al mee ingestemd om te kiezen uit kandidaten gekozen door de CCP, en bisschop Shen Bin zat al op zijn plek. Aangezien de Heilige Stoel er al twee keer mee had ingestemd om het geheime akkoord te vernieuwen hoewel het niet werkte, leek het het beste om de communistische provocatie te slikken en achteraf akkoord te gaan.
Zoveel was al duidelijk. Maar kardinaal Parolin had andere dingen aan zijn hoofd: namelijk helemaal niet meer verwachten dat Peking de vrijheid van de Kerk zou respecteren en gewoon maar alles te accepteren wat de CCP bereid was te bieden. Hij suggereerde dat het misschien tijd was om een “stabiel verbindingsbureau” tussen de Heilige Stoel en China te openen, omdat dit “zeer nuttig” zou zijn voor de voortdurende dialoog. Het hebben van Vaticaanse diplomaten ter plaatse zou het voor Peking gemakkelijker maken om met de Heilige Stoel te overleggen – of om sneller te laten weten wanneer er geen raadplegingen zouden plaatsvinden.
Het is de sterkste verklaring van kardinaal Parolin tot nu toe in de richting van formele diplomatieke betrekkingen – “een stabiel verbindingsbureau” zou vermoedelijk iets minder zijn dan een volwaardige nuntiatuur. Het resultaat van de situatie in Shanghai zou zijn dat Beijing beloond zou worden met een upgrade van de diplomatieke contacten; in wezen zou de Heilige Stoel volledig afstand doen van de benoeming van bisschoppen: als de CCP bisschoppen benoemt zonder overleg, krijgt hun man pauselijke goedkeuring. En als ze het brutaal genoeg doen in Shanghai, krijgen ze een upgrade in de betrekkingen.
“Het verzoek van de kardinaal is niet nieuw,” meldde O’Connell. “Het Vaticaan heeft dit bij verschillende gelegenheden voorgesteld in bilaterale ontmoetingen met de Chinese delegaties, maar Peking is tot nu toe niet bereid geweest om dit toe te staan. Integendeel, bronnen zeggen dat Peking wil dat de Heilige Stoel zijn bureau in Hong Kong sluit, iets wat het Vaticaan alleen wil doen als het een kantoor in Beijing kan openen.”
Dus het kan erop neerkomen, dat de agressie van de CCP in Shanghai ertoe zal leiden dat paus Franciscus Hongkong zal degraderen.
Bisschop Joseph Shen Bin zal niet de laatste bisschop zijn die zonder toestemming van de Heilige Stoel wordt benoemd. Diplomaten ter plekke in Peking kunnen Rome misschien een beter gezichtspunt verschaffen bij de volgende keer dat wat onaanvaardbaar is, wordt geaccepteerd.
Over Pater Raymond J. de Souza: Pater Raymond J. de Souza is de oprichter en redacteur van Convivium magazine.
Vertaling: EWTN Lage Landen (AV)
Wilt u meer artikelen lezen van de geestelijke, journalist Father Raymond J. de Souza? Klik dan hier,
