Pater Petri merkt op dat H.paus Johannes Paulus II de leer van Humanae Vitae heeft bevestigd als onderdeel van het gewone en universele leergezag.
Carl Bunderson/CNA; Vaticaan; 9 augustus 2022
De leer van Humanae vitae over anticonceptie is een voorbeeld van het gewone en universele magisterium, en is als zodanig niet te hervormen, heeft een moraaltheoloog gezegd in reactie op een verklaring van de Pauselijke Academie voor het Leven.
De Dominicaanse pater Thomas Petri, voorzitter van het Dominicaanse Studiehuis in Washington, D.C., merkte op dat zelfs critici van de leer over anticonceptie hebben “erkend dat dit altijd de leer van de Kerk is geweest” en dat nergens in de leer van de Kerk sprake is geweest van het gedogen, in welke vorm dan ook, van anticonceptie.
“Dit suggereert dat dit altijd de leer van de Kerk is geweest, dus dat het deel uitmaakt van het gewone, universele magisterium,” zei pater Petri. “Dus zelfs als het zo is, dat een bepaalde encycliek” zoals Humanae Vitae (Red.: klik hier voor de Nederlandse vertaling, met dank aan www.rkdocumenten.nl) “niet onfeilbaar is, dan is de leer die het presenteert in feite niet te hervormen, omdat die deel uitmaakt van het gewone en universele magisterium van de Kerk.”
In Humanae Vitae, zijn encycliek van 1968 over geboorteregeling, schreef H.paus Paulus VI, dat “elke handeling die, hetzij vóór, op het moment van, of na de geslachtsgemeenschap, specifiek tot doel heeft de voortplanting te verhinderen – hetzij als doel, hetzij als middel”, “uitgesloten” is, als een onwettig middel tot geboortebeperking.
De Pauselijke Academie
De Pauselijke Academie voor het Leven, een instelling die verbonden is aan de Heilige Stoel, maar zelf geen leerstellig instituut is, organiseerde in 2021 een seminar over ethiek waarin een deelnemer “de mogelijke legitimiteit van contraceptie in bepaalde gevallen” besprak.
Een bundel van het seminar werd onlangs gepubliceerd door de Vaticaanse Uitgeverij, hetgeen aanleiding heeft gegeven tot vragen over de mogelijkheid of de leer van de Kerk over geboortebeperking te hervormen is.
De Pauselijke Academie voor het Leven heeft de door haar georganiseerde discussie over de toelaatbaarheid van anticonceptie verdedigd door op 5 augustus in een tweet te stellen dat “de geschiedkundige verslagen van Abp. [Ferdindando] Lambruschini bevestigen dat H.paus Paulus VI rechtstreeks tegen hem heeft gezegd dat HV niet onder de categorie onfeilbaarheid viel.”
Vervolgens schreef de academie in een verklaring van 8 aug. dat “veel mensen op Twitter lijken te geloven dat Humanae Vitae een onfeilbare en niet te hervormen uitspraak tegen anticonceptie is.”
Zij merkte op dat “toen de moraaltheoloog van de Pauselijke Lateraanse Universiteit Mgr. Ferdinando Lambruschini in een persconferentie Humanae Vitae presenteerde … hij onder het mandaat van H.paus Paulus VI verklaarde – dat de encycliek Humanae Vitae niet moet worden beschouwd als een deel van de onfeilbare uitspraken. Lambruschini benadrukte dat Humanae Vitae geen uitdrukking is van een definitieve geloofswaarheid gekenmerkt door ‘infallibilitas in docendo’ “.
De verklaring voegde eraan toe dat Karol Wojtyła, als aartsbisschop van Krakau, aan H.paus Paulus VI vroeg om de leer van Humanae Vitae als onfeilbaar te definiëren. “H.paus Paulus VI heeft dit niet gedaan en de H.paus Johannes Paulus II ook niet gedurende 26 jaar van zijn pontificaat,” aldus de verklaring van de academie.
Het antwoord van pater Petri
Pater Petri merkte op dat H.paus Johannes Paulus II de leer van Humanae Vitae had bevestigd als onderdeel van het gewone en universele magisterium.
“In Veritatis splendor – (Red. zie hier de Nederlandse vertaling met dank aan rkdocumenten.nl ) wat de Pauselijke Academie niet noemt – zegt H.paus Johannes Paulus II wel degelijk dat anticonceptie een intrinsiek slechte daad is, zodat er geen reden of doel voor anticonceptie kan zijn. Benedictus XVI heeft verschillende toespraken gehouden waarin hij over anticonceptie sprak, en dat kan niet veranderd worden. Wat gisteren waar was, is vandaag waar”.
Hoewel er “legitieme discussies kunnen zijn over hoe het te presenteren of hoe mensen te helpen het te begrijpen, of hoe mensen te helpen die in moeilijke situaties verkeren, hetzij medisch of zelfs vanwege morele druk,” is de leer zelf geen onderwerp voor debat, legde pater Petri uit, auteur van Aquinas and the Theology of the Body (Catholic University of America Press, 2016).
“Er zou een echte discussie kunnen zijn over hoe we dat moeten doen, maar er kan geen sprake zijn van een soort terugdraaiing van de leer, omdat het is wat altijd is onderwezen, en dat is hoe katholieke theologie, en katholieke doctrine, werkt.”
“Deze dingen zijn niet echt bedoeld om over te discussiëren via Twitter,” reflecteerde hij. “Dat is niet het forum waarop deze dingen als het ware te berde te brengen.”
Pater Petri voegde eraan toe dat “het niet nuttig is om alleen maar te focussen op onfeilbaarheid en wat op een buitengewone manier onfeilbaar wordt genoemd. Het Eerste Vaticaans Concilie, toen het sprak over pauselijke onfeilbaarheid, was heel duidelijk dat het een buitengewone daad moest zijn.”
Pater Petri vergeleek een onfeilbare uitspraak met een oecumenisch concilie. Hij beschreef het als “een zeer buitengewone handeling, die gewoonlijk alleen plaatsvindt wanneer de betreffende zaak, of het nu een leerstellige kwestie of een morele kwestie is, zo volledig in conflict verwikkeld is geraakt … dat het zo’n buitengewone handeling vereist als een paus of een concilie die iets onfeilbaar verklaart.”
“Dat is normaal gesproken niet hoe het kerkelijk onderricht werkt – daarom is het gewone leergezag belangrijk.”
Wanneer een paus niet de intentie heeft om onfeilbaar te onderwijzen, “betekent dat niet dat we moeten negeren wat hij onderwijst, of dat we moeten doen alsof zijn mening slechts één van de vele meningen is,” zei pater Petri.
“Zelfs als hij niet van plan is iets onfeilbaar te verklaren, toch heeft vooral als hij dingen leert die pausen al eeuwenlang onderwijzen, dat een zeker gewicht.”
Hoewel men het oneens kan zijn met de manier waarop dingen worden uitgedrukt, “betekent dat niet dat wat hij onderwijst te grabbel komt te liggen,” zei pater Petri.
“Dat geldt des te meer als het gaat om een leer die meerdere pausen gedurende meerdere decennia hebben herhaald. En in het geval van anticonceptie zouden we kunnen zeggen eeuwen,” zei hij.
“Je kunt gewoon niet zeggen: ‘Humanae Vitae is niet onfeilbaar verklaard, H.paus Paulus VI heeft het niet onfeilbaar verklaard, dus omdat het niet onfeilbaar is, ligt het te grabbel’. Dit is niet binair.”
Een soortgelijk punt werd gemaakt in een artikel van Augusto Sarmiento uit 2019.
Sarmiento schreef over de instructie over de kerkelijke roeping van de theoloog ((Red. Klik hier voor Donum Veritas Nederlandse vertaling met dank aan rkdocumenten.nl ) ) van de Congregatie voor de Geloofsleer uit 1990, waarin verschillende niveaus van uitspraken door het leergezag worden besproken. Het artikel verscheen in “Dizionario su Sesso, Amore e Fecondità,” geredigeerd door pater José Noriega en René en Isabelle Ecochard.
Sarmiento, professor aan de Universiteit van Pamplona, merkte op dat “de paus met Humanae Vitae geen buitengewone leer van het Magisterium ex cathedra heeft willen voorstellen”.
Om dit te ondersteunen citeerde hij uit Lambruschini’s commentaar op de persconferentie waarin de encycliek werd gepresenteerd: “Het is echter altijd een authentieke uitspraak, vooral omdat het deel uitmaakt van de continuïteit van het kerkelijk magisterium.”
Sarmiento schreef: “Over de aard van het gezag waarmee de norm van Humanae Vitae wordt verkondigd, bestaat geen twijfel dat deze deel uitmaakt van het gewone, universele leergezag,” en dat de encycliek “een leer is van het gewone, universele leergezag van de paus en van de bisschoppen, die als definitief moet worden beschouwd.”
Humanae vitae en zijn voorgangers
In Humanae Vitae leerde de H.paus Paulus VI dat “geslachtsgemeenschap die opzettelijk contraceptief is” daardoor “intrinsiek verkeerd” is.
De paus besprak kunstmatige geboortebeperking in de context van het definiëren en analyseren van huwelijkse liefde en verantwoordelijk ouderschap.
“De Kerk, die de mensen aanspoort om de voorschriften van de natuurwet in acht te nemen, die zij interpreteert door haar constante leer, leert dat elke huwelijksdaad noodzakelijkerwijs zijn intrinsieke relatie tot het voortbrengen van menselijk leven moet behouden”, schreef de H.paus Paulus VI, eraan toevoegend dat deze leer “vaak is uitgelegd door het leergezag van de Kerk”.
Hij presenteerde zijn uitspraken als een antwoord, gegeven “krachtens het mandaat dat ons door Christus is toevertrouwd”, op vragen over de morele leer van het huwelijk.
De H.paus Paulus VI verwees in het bijzonder naar de leer van Gaudium et spes, de pastorale constitutie van het Tweede Vaticaans Concilie over de Kerk in de moderne wereld (red.: zie hier voor de Nederlandse vertaling, met dank aan rkdocumenten.nl).
Gaudium et spes stelt dat echtgenoten “zich altijd moeten laten leiden door een geweten dat plichtsgetrouw overeenstemt met de goddelijke wet zelf, en onderdanig moeten zijn aan het leerambt van de Kerk, dat deze wet op authentieke wijze uitlegt in het licht van het Evangelie … Zo verheerlijken gehuwde christenen, vertrouwend op de goddelijke Voorzienigheid en de geest van opoffering verfijnend, de Schepper en streven zij naar vervulling in Christus wanneer zij zich met een grootmoedig menselijk en christelijk verantwoordelijkheidsgevoel kwijten van de plicht leven voort te brengen”.
Deze verklaring verwees op haar beurt in een voetnoot naar Casti connubii, de encycliek van Pius XI uit 1930 over het christelijk huwelijk, (red.: zie hier voor Nederlandse vertaling met dank aan rkdocumenten.nl) waarin werd verklaard dat “ieder gebruik van het huwelijk dat op een zodanige wijze wordt uitgeoefend dat het opzettelijk wordt gefrustreerd in zijn natuurlijke vermogen om leven voort te brengen, een aanslag is op de wet van God en van de natuur, en degenen die zich daaraan overgeven worden gebrandmerkt met de schuld van een ernstige zonde”.
In die encycliek noemde Pius XI “het frustreren van de huwelijksdaad” een “misdadig misbruik”, en zei dat “zij die door het uitoefenen [van de echtelijke daad] opzettelijk haar natuurlijke vermogen en doel frustreren, zondigen tegen de natuur en een daad begaan die schandelijk en intrinsiek verdorven is”.
Casti connubii stelt ook dat “de Heilige Schrift getuigt dat de Goddelijke Majesteit deze afschuwelijke misdaad met de grootste afkeer beschouwt,” en citeert Augustinus’ interpretatie van de Schrift als zodanig.
De huidige tijd
Paus Franciscus werd op zijn vlucht van Canada naar Rome op 29 juli gevraagd naar een heroverweging van de leer van de Kerk over anticonceptie, of het gebruik van voorbehoedsmiddelen kan worden overwogen.
De paus antwoordde dat “het dogma, de moraal, altijd in ontwikkeling is, maar zich altijd in dezelfde richting ontwikkelt”. Hij haalde Vincentius van Lerins aan die zei “dat de ware leer, om vooruit te komen, om zich te ontwikkelen, niet stil moet staan, zij ontwikkelt zich … zij wordt geconsolideerd in de loop van de tijd, zij breidt zich uit en consolideert, en wordt altijd steviger, maar altijd in ontwikkeling. Daarom is de taak van theologen onderzoek, theologische reflectie. Je kunt geen theologie bedrijven met een ‘nee’ voor ogen. Dan is het aan het leergezag om te zeggen: ‘Nee, je bent te ver gegaan, kom terug.’ Maar theologische ontwikkeling moet open zijn, daar zijn theologen voor. En het Magisterium moet helpen om de grenzen te begrijpen.”
Hij verwees naar de handelingen van het seminar van de Pauselijke Academie voor het Leven en zei: “degenen die aan dit congres hebben deelgenomen, hebben hun plicht gedaan, want zij hebben getracht verder te komen in de leer, maar wel in kerkelijke zin, niet daarbuiten, zoals ik zei met die regel van de heilige Vincentius van Lérins. Dan zal het leergezag zeggen: ‘ja, het is goed’ of ‘het is niet goed’.”
Mónica López Barahona, bestuurslid van de academie, vertelde ACI Prensa vorige maand dat “het niet waar is dat de Kerk of het Magisterium hun morele criteria hebben veranderd met betrekking tot sommige vragen van bio-ethiek; zelfs niet dat het Vaticaan is begonnen met een proces van herziening van deze kwesties.”
López benadrukte dat “het boek geen officiële verklaring is van de Pauselijke Academie voor het Leven over deze kwesties” en dat het niet “de morele criteria van al haar leden” vertegenwoordigt, eraan toevoegend dat “sommigen onthutst waren toen ze het nieuws zagen over de publicatie van het boek en het seminar, waarvan ze tot op dat moment niets wisten.”
Keywoorden niet opgenomen in de tags: | Magisterium | Roeping van de theoloog | Theologie | Universele leergezag |
Met betrekking tot het onderwerp geboorteregeling kunt u natuurlijk ook terecht bij het onderwerp de ‘tag’ ‘Humanae Vitae‘, dat overigens ook uitstekend vertaald is door RKDocumenten.nl , voor de vertaling zie hier. .
