NIEUWSANALYSE: Paus Franciscus heeft aartsbisschop Giacomo Morandi, die sinds 2017 diende als secretaris van de Congregatie voor de Geloofsleer, benoemd tot bisschop van het bisdom Reggio Emilia-Guastalla Italië. Het vertrek van aartsbisschop Morandi laat de keuze open wat betreft zijn opvolger als tweede man in de congregatie.
Andrea Gagliarducci/CNA; Vatican; 11 januari, 2022
Op 10 januari benoemde paus Franciscus aartsbisschop Giacomo Morandi, die sinds 2017 secretaris was van de Congregatie voor de Geloofsleer, tot bisschop van het bisdom Reggio Emilia-Guastalla, Italië.
De ingreep heeft aanleiding gegeven tot verschillende speculaties over waarom de paus dit besluit heeft genomen. Echter, meer dan een ideologische keuze, zou het besluit van paus Franciscus moeten worden geplaatst in de context van een generatiewisseling in de congregatie, met het oog op de uiteindelijke afronding van de hervorming van de Curie.
Volgens verschillende speculaties is de overplaatsing van aartsbisschop Morandi te wijten aan zijn standpunt tegen de restrictieve toepassing van het motu proprio Traditionis Custodes, dat in feite de liberalisering teniet doet die werd toegekend aan de viering van de mis volgens de oude ritus. Andere speculaties wijzen erop, dat aartsbisschop Morandi de auteur was van het door de paus goedgekeurde document, waarin werd benadrukt dat priesters geen homoseksuele verbintenissen zouden kunnen zegenen. Het document was een responsum, een antwoord van de Congregatie voor de Geloofsleer, dat openbaar werd gemaakt omdat veel vragen over het onderwerp de congregatie hadden bereikt.
Bronnen binnen de congregatie ontkennen echter, dat aartsbisschop Morandi zich ooit op enigerlei wijze tegen de lijn van paus Franciscus heeft betoond. Integendeel, een van zijn medewerkers noemde hem “nederig, zwijgzaam en doctrinair goed-onderlegd”.
Volgens een persoon die bij de Congregatie voor de Geloofsleer werkte, “kunnen bij de keuze om aartsbisschop Morandi te verplaatsen ook wat roddels over zijn conservatieve standpunten hebben meegewogen. Ik betwijfel het echter. Morandi is nooit confronterend geweest, en hij heeft zich altijd onopvallend opgesteld. En hij is nooit ontrouw geweest aan de paus.”
Deze waarneming suggereert dat er andere redenen zijn voor de overplaatsing.
De eerste reden: aartsbisschop Morandi was klaar met zijn vijfjarige termijn als secretaris van de congregatie, waar hij zeven jaar geleden zijn intrede had gedaan als ondersecretaris. Hij overschreed dus het mandaat van vijf jaar, en paus Franciscus besloot hem niet in functie te houden om de congregatie een nieuw profiel te geven. Een van de hervormingen die de paus voorstaat, is dat geen hooggeplaatste Vaticaanse functionarissen langer dan twee termijnen van vijf jaar in functie mogen zijn. De paus past deze ongeschreven norm al enige tijd toe. De norm zou formeel moeten worden opgenomen in de komende Curia-hervorming.
De tweede reden ligt in de aard zelf van de Congregatie voor de Geloofsleer. De congregatie werd “de Allerhoogste” genoemd en beschouwd als de belangrijkste van de congregaties. Opgericht in 1542 als de “Heilige Universele Congregatie van de Heilige Inquisitie”, werd zij in 1908 gereorganiseerd tot de Heilige Congregatie van het Heilig Officie door Pius X. Paulus VI veranderde, in 1965, de naam in de Heilige Congregatie van de Geloofsleer. Tot 1968 was de prefect van de congregatie de paus. Vanaf die datum is de prefect de kardinaal die aan het hoofd van de congregatie staat.
In het Vaticaan doet tamelijk wijdverspreid het gerucht de ronde, dat paus Franciscus de leiding van de Congregatie voor de Geloofsleer formeel weer op zich zou willen nemen en dat dit besluit om terug te keren naar het verleden zal worden vervat in de ontwerp-hervorming van de Curie die thans wordt besproken.
De hervorming zou ook een hervorming van de bevoegdheden van de Congregatie voor de Geloofsleer moeten omvatten. Al in Evangelii Gaudium, dat door de paus als zijn programmatisch manifest wordt beschouwd, maakte Franciscus gewag van de chaos om sommige bevoegdheden van de congregatie over te dragen aan de bisschoppelijke conferenties.
Paus Franciscus zal alle namen aan de top van het dicasterie veranderen om de hervorming door te voeren. De benoeming van aartsbisschop Morandi tot bisschop van Reggio Emilia is dan ook slechts de eerste in een reeks van stappen. Kardinaal Luis Ladaria, de prefect van de congregatie, is de 75 reeds gepasseerd, de leeftijd waarop een bisschop zijn ontslag indient, en hij zal in april 78 jaar worden. Hij zou echter aan het roer van de congregatie kunnen blijven tot juni aanstaande, wanneer de geplande fusies van de Vaticaanse dicasteriën zullen worden afgerond. Zijn vertrek zal samenvallen met de nieuwe structuur van de congregatie.
Het vertrek van aartsbisschop Morandi laat de keuze open voor zijn opvolger als tweede man in de congregatie. Tot nu toe heeft de paus interne promoties doorgevoerd. Kardinaal Ladaria zelf was eerst secretaris van de congregatie, en aartsbisschop Morandi steeg in rang toen hij prefect werd.
Momenteel heeft de congregatie een adjunct-secretaris, aartsbisschop Charles Scicluna, die nog steeds aartsbisschop van Malta is. Er zijn ook twee ondersecretarissen: Mgr. Armando Matteo, die zeer gewaardeerd wordt door paus Franciscus, die zich in vleiende bewoordingen over hem uitliet aan het einde van zijn begroetingstoespraak tot de Curie op 23 december jongstleden, en pater Matteo Visioli. Mgr. Matteo trad voor het eerst aan als ondersecretaris in 2021, terwijl pater Visioli in 2017 aartsbisschop Morandi verving als ondersecretaris.
Als de paus het roer overneemt als formeel hoofd van de congregatie, dan is het zeer waarschijnlijk dat aartsbisschop Scicluna benoemd wordt tot secretaris en geroepen wordt tot een voltijdbaan in Rome. Maar er is ook een mogelijkheid, dat aartsbisschop Scicluna voorzitter van de congregatie wordt. In dat geval zouden Mgr. Matteo of Pater Visioli de nieuwe secretaris worden. Een Vaticaanse bron benadrukt in dit verband dat Mgr. Matteo te kennen heeft gegeven dat hij geen voorstander is van een promotie.
In ieder geval is het vertrek van mgr. Morandi uit de Romeinse Curie de opmaat voor een algemene reorganisatie van de Curie, die niet alleen de Congregatie voor de Geloofsleer betreft.
De tegenstrijdige geruchten en de verschillende verhalen over het besluit van de paus getuigen op de een of andere manier van de algemene verwarring die heerst in afwachting van de voltooiing van de hervorming van de Curie. Elk jaar wordt er gespeculeerd over de datum van de uiteindelijke publicatie ervan, maar deze wordt voortdurend uitgesteld.
Tegelijkertijd heeft paus Franciscus in de praktijk reeds de aanzet gegeven tot verschillende hervormingen die in de ontwerpgrondwet zijn opgenomen. Daartoe behoren de samenvoeging van de dicasteriën en de aflopende benoemingen in de Curie, die niet langer dan twee termijnen van vijf jaar mogen duren om de bisschoppen terug te sturen naar de bisdommen. Uiteindelijk behoorde aartsbisschop Morandi tot degenen die hun mandaat hadden beëindigd en daarom in aanmerking kwamen om een pastorale taak te krijgen.
Keywoorden – Andrea Gagliarducci | Aartsbisschop Giacomo Morandi | Congregatie van de geloofsleer | Exhortatie Evangelii Gaudium | Hervorming van de Curie | Homoseksuele verbintenissen | Kardinaal Luis Ladaria | Motu proprio | NCRegister | Paus Franciscus | Responsum | Romeinse Curie | Traditionis Custodes |
Vertaling: EWTN.LC (AV)
Wilt u meer artikelen lezen vertaald uit de NCRegister? Klik dan hier. Voor andere onderwerpen gebruik dan de ‘tags’ boven aan het artikel.
EWTN Lage Landen: de bronnen van de wereldkerk, het geloof, beschikbaar maken voor het Nederlands taalgebied!
