Wie zou een belangrijke rol kunnen spelen?
ANALYSE VAN HET NIEUWS: Ze hebben geen stemrecht, maar de groep van 62 personen zou wel invloed kunnen uitoefenen door discussies te reguleren en voorkeursstandpunten te versterken.
Jonathan Liedl; Vaticaan; 27 september 2023
VATICAANSTAD – Terwijl de universele Kerk zich voorbereidt op het eerste deel van een tweedelige Synode over Synodaliteit, is er veel aandacht besteed aan nieuwe soorten deelnemers aan een Bisschoppensynode, in het bijzonder aan de opname van een aanzienlijk contingent niet-bisschoppen onder de stemgerechtigde leden.
Maar er is veel minder aandacht besteed aan een andere nieuwe groep die zal deelnemen aan de synodale bijeenkomst van 4-29 oktober: “procesbegeleiders”, die deel uitmaken van een grotere groep deskundigen zonder stemrecht, waaronder verschillende figuren met controversiële opvattingen die een grote invloed zouden kunnen hebben op de procedures van de synode en de uiteindelijke resultaten.
Het opnemen van de nieuwe groep werd al in april bevestigd, toen kardinaal Mario Grech, de algemeen secretaris van het synodebureau, zei dat procesbegeleiders zonder stemrecht zouden worden opgenomen, nadat eerdere fasen van het synodale proces hadden aangetoond dat “de aanwezigheid van experts een vruchtbare dynamiek kan creëren”.
Kardinaal Jean-Claude Hollerich van Luxemburg, die als relator generaal van de komende synode een belangrijke rol zal spelen in het begeleiden van de voortgang, voegde eraan toe dat er behoefte is aan mensen die toegewijd zijn aan het faciliteren van “de spirituele dimensie”, omdat “er bisschoppen zijn die nog nooit hebben deelgenomen aan een synode”.
Na de toevoeging van nieuwe deelnemers die het Vaticaan op 21 september aankondigde, zijn er in totaal 62 “experts/facilitators” gepland om deel te nemen aan de synode in oktober, ongeveer één op de zes stemgerechtigde leden.
Een “FAQ” van het secretariaat van de synode beschrijft experts als “mensen die in verschillende hoedanigheden competent zijn wat betreft het onderwerp dat besproken wordt,” en de apostolische grondwet over de Bisschoppensynode, Episcopalis Communio, in 2018 afgekondigd door paus Franciscus, stelt dat hun rol is om “te helpen bij het redigeren van documenten”. In een persmap die samen met de deelnemerslijst werd vrijgegeven, beschreef het secretariaat van de synode de rol van facilitatoren, een subset van experts, als “het faciliteren van de uitwisseling in werkgroepen (kleine kringen).”
Een overeenkomstige verandering is dat de komende synodebesprekingen niet in de synodezaal van het Vaticaan zullen worden gehouden, maar in de grotere Paus Paulus VI audiëntiezaal die aanpassingen mogelijk maakt van zitplaatsen in een publieksopstelling naar rondetafelgesprekken.
Het werk van de experts en facilitatoren zal worden gecoördineerd door de speciale secretarissen van de synode, de jezuïet pater Giacomo Costa – die een soortgelijke rol speelde in de 2018 Synode over de Jeugd, waar werd gesuggereerd dat hij de uiteindelijke synode tekst heeft “bewerkstelligd” – en father Riccardo Battochio. Beide priesters zullen werken onder leiding van kardinaal Hollerich, wiens leidende rol in de synode is bekritiseerd vanwege zijn opmerkingen in het openbaar dat de leer van de Kerk over seksualiteit onjuist is.
Het Vaticaan heeft niet echt duidelijk gemaakt welke van de 62 mensen die genoemd worden onder “experts/facilitators” specifiek procesbegeleiders zijn, maar als we aannemen dat de ongeveer 360 stemgerechtigde leden verdeeld zullen worden in tafels van bijvoorbeeld 10, dan suggereert dit dat meer dan de helft van de 62 procesbegeleiders zullen zijn.
‘Sherpa van de synode’
Het Vaticaan heeft verder niet veel gezegd over wat de experts en begeleiders precies zullen doen tijdens de synodevergadering van 4 tot 29 oktober – maar sommige leden van de groep hebben meer informatie vrijgegeven. Jezuïetenpater David McCallum zei dat hij als facilitator zal optreden als een soort “Sherpa (vert.: Tibetaans bergvolk) van de synode” die discussies in kleine groepen zal begeleiden en “ruimte zal openhouden” voor open gesprekken waarbij hij verwacht dat er “echt sterke spanningen naar boven zullen komen”.
“De ruimte moet gastvrij zijn en openstaan voor gemarginaliseerde stemmen, voor mensen die het gevoel hebben dat hun ervaring niet is gehoord en niet welkom is in de Kerk,” zei pater McCallum, die leiding geeft aan het Discerning Leadership Program, dat in 2019 werd opgericht om vorming te bieden in een synodale stijl van leiderschap en blijkbaar training heeft aangeboden aan andere synodebegeleiders. “Het is van cruciaal belang om dat een feit te laten zijn en geen intentie.”
Gezien de rol die procesbegeleiders bedoeld lijken te zijn te spelen bij het reguleren van discussies en het vertegenwoordigen van de gezichtspunten van deelnemers aan de synode, en die experts zullen spelen bij het redigeren (bewerken) van synodale documenten, zouden velen kunnen verwachten dat kwaliteiten als evenwicht en onpartijdigheid de deelnemende individuen en het contingent als geheel zullen kenmerken.
Toch lijken bepaalde groepen onevenredig vertegenwoordigd te zijn onder de experts en facilitators.
Bijna de helft, oftewel 30 van de 62 experts/facilitators, komt uit Europa, waaronder 12 Italianen, 5 Fransen en 3 Spanjaarden. Ter vergelijking: er zijn slechts vier experts/facilitators uit heel Afrika, ondanks het feit dat de katholieke bevolking op dat continent bijna even groot is als in Europa – niet het enige voorbeeld van een deelname aan de synode die onevenwichtig is ten gunste van westerse landen.
Een andere demografische groep die mogelijk oververtegenwoordigd is onder de experts/facilitators zijn jezuïtische priesters, die 2,5% van alle priesters wereldwijd uitmaken, maar 13% (acht van 62) van de groep.
Controversiële figuren
Daarnaast zijn er onder de experts/procesbegeleiders een aantal figuren die openlijk hun steun hebben betuigd aan controversiële standpunten waarvoor sommigen vrezen dat de synode wordt gebruikt om deze te promoten. Deze figuren omvatten:
- Pater Philippe Bordeyne, voorzitter van het een nieuwe richting ingeslagen Pauselijke Theologische Instituut voor Huwelijk en Gezinswetenschappen van Johannes Paulus II in Rome, die pleit voor een vorm van liturgische zegening van paren van hetzelfde geslacht.
- Thomas Söding, een belangrijke voorstander van de Duitse Synodale Weg, die hoopt op de wijding van vrouwen, actief de zegening van verbintenissen tussen mensen van hetzelfde geslacht promoot en zegt dat de link tussen priesterschap en verplicht celibaat arbitrair is.
- De Australische pater Ormond Rush, die heeft opgeroepen tot een specifiek begrijpen van “het omkeren van de piramide” van kerkbestuur, een ecclesiologie die door anderen is aangehaald als een noodzakelijke stap voor de kerk om “LGBTQ+ inclusieve” standpunten in te nemen, zoals het goedkeuren van “genderbevestigende zorg” en adopties door paren van hetzelfde geslacht.
- Jezuïetenpater Adelson Arújo dos Santos, een Braziliaanse theoloog die doceert aan de Gregoriaanse universiteit in Rome en pleit voor het beëindigen van het verplichte priestercelibaat.
- Kapucijnse zuster Daniela Cannavina, een Argentijnse die nadrukkelijk haar steun voor vrouwelijke diakens kenbaar maakte tijdens de Synode over het Amazonegebied in 2019.
- Father Agenor Brighenti, een Braziliaanse bevrijdingstheoloog die heeft gezegd dat de gewijde ambten in de Kerk moeten veranderen “omdat ze in lijn zijn met een zeer hiërarchische, piramidale opvatting over de Kerk” en heeft gezegd dat vrouwen onbeperkt toegang moeten hebben tot ambten, waaronder het gewijde ambt.
- De Franse zuster Christina Danel, de algemene overste van de Congregatie van Xavières, die “een preek uitsprak” tijdens een mis in 2021, een schending van de liturgische normen, en heeft gezegd dat het openstellen voor leken van het ambt van het preken “zou kunnen beantwoorden aan een sterke behoefte vandaag aan een pluraliteit van stemmen in de Kerk en een andere kijk op het woord van God dan die van de priester.”
- En de pauselijke biograaf Austen Ivereigh, de auteur van How to Defend the Faith Without Raising Your Voice, die in de afgelopen jaren een confronterende stijl van online in discussie gaan heeft gebruikt met andere katholieken die het niet eens zijn met zijn standpunten, zoals dat de bewoording van de Catechismus dat homoseksuele aantrekking “intrinsiek ongeordend “officieel bij het vuil gezet” is.
Als begeleiders, zoals pater McCallum aangaf, “gastvrij moeten zijn en open moeten staan voor gemarginaliseerde stemmen”, dan kan de opvatting van een bepaalde begeleider over wat precies onrechtvaardige marginalisatie is, een significante invloed hebben op hoe hij of zij het gesprek in een groep leidt. Bijvoorbeeld, een begeleider die het feit dat relaties tussen mensen van hetzelfde geslacht niet gezegend kunnen worden of dat de Kerk vrouwen niet sacramenteel kan wijden ziet als onrechtvaardige voorbeelden van uitsluiting, zal waarschijnlijk stemmen versterken die tegen deze standpunten pleiten.
Potentiële invloed
Experts en facilitators zullen niet stemmen – maar gezien de regulerende rol van facilitators in het gespreksverloop van discussies in “kleine kring” en de redigerende rol van experts in slotdocumenten, kunnen beide groepen een significante impact hebben op welke stemmen of thema’s versterkt worden op de synode.
Terwijl eerdere kleine groepen op synodes een moderator en een secretaris hadden die respectievelijk de discussie leidden en een samenvatting maakten voor de bredere vergadering, lijkt het redelijk om aan te nemen dat procesbegeleiders beide taken zullen uitvoeren, vooral omdat men de specifieke regels van de vergadering (de Ordo Synodi) nog steeds niet gepubliceerd heeft.
De rol van deze figuren zou vooral van belang kunnen zijn als, zoals kardinaal Grech eerder heeft voorgesteld, de goedkeuring van een afsluitend synodaal document niet daadwerkelijk in stemming wordt gebracht, een procedure waarvan hij bij de opening van het synodeproces zei dat deze “het risico in zich draagt dat de synodevergadering verandert in een parlement, waarbij de logica van de meerderheid en de minderheid in de Kerk wordt geïntroduceerd”.
De secretaris-generaal van de synode, die de mogelijkheid aangaf dat over documenten van de synode misschien niet door de hele vergadering zou worden gestemd, vroeg zich in oktober 2021 retorisch af of “het zo onmogelijk is om je bijvoorbeeld voor te stellen dat je alleen over het slotdocument en de afzonderlijke paragrafen daarvan stemt als consensus niet zeker is. Is het niet voldoende om gemotiveerde bezwaren tegen de tekst te voorzien, misschien ondertekend door een geschikt aantal leden van de vergadering, opgelost met een extra discussie, en pas als laatste, en ongewenste, instantie zijn toevlucht te nemen tot het in stemming brengen?”
Alles bij elkaar zou zich een scenario kunnen ontvouwen waarin “niet-stemmende” leden aanzienlijke invloed uitoefenen op documenten die een poging doen om de standpunten die tijdens de synode naar voren zijn gekomen samen te vatten – waarover de stemgerechtigde leden niet zonder meer kunnen stemmen.
De rol van experts en facilitators zou uiteindelijk veel beperkter kunnen uitvallen dan de bovenstaande analyse suggereert. Maar tenzij, en totdat, het bureau van de synode regels en voorschriften publiceert die het tegendeel bewijzen, zullen vragen en zorgen over de invloed van deze groep niet-stemgerechtigde leden op het hele proces waarschijnlijk blijven bestaan.
Jonathan Liedl
Jonathan Liedl is senior redacteur voor het Register. Zijn achtergrond omvat werk voor katholieke staatsconferenties, drie jaar seminarieopleiding en bijles geven aan een christelijk studiecentrum aan een universiteit. Liedl heeft een B.A. in politieke wetenschappen en Arabische studies (Univ. of Notre Dame), een M.A. in katholieke studies (Univ. of St. Thomas), en is momenteel bezig met de afronding van een M.A. in theologie aan het Saint Paul Seminary. Hij woont in Minnesota’s Twin Cities. Volg hem op Twitter op @JLLiedl.
Vertaling: EWTN Lage Landen (AV)
Keywoorden niet gebruikt in de tag-lijst:
