COMMENTAAR: Kan de Synode over Synodaliteit, gezien deze huidige context, een uitweg bieden?
Commentaren; 23 juni 2023
Het synodale proces over synodaliteit voor een synodale Kerk zette deze week een grote stap in Rome, toen het instrumentum laboris (werkdocument) voor de synode van oktober werd vrijgegeven. Toch is het goed mogelijk dat het echt belangrijke nieuws over het synodale project onlangs kwam uit Kigali, Rwanda; Alexandrië, Egypte; Orlando, Florida; Kochi, India; en Berlijn.
Na een olifantachtige dracht van twee jaar sinds de aankondiging van het synodale proces door de Heilige Vader in mei 2021, zou het wel eens zo kunnen zijn dat het hele project nu op een doodgeboren kindje afstevent.
Vanaf het begin is de olifant in het Vaticaan, bij wijze van spreken, geweest dat “gemeenschap, zending, participatie” – het door de Heilige Vader gekozen thema van de synode – juist daar in crisis verkeert waar synodaliteit wordt beoefend. Sterker nog, de christelijke wereld bevindt zich in een van de grootste synodale crises die ze ooit heeft meegemaakt. De synodale kerken scheuren zichzelf af, verbrokkelen de gemeenschap, verstikken de zending en ontmoedigen deelname.
Denk aan wat er de afgelopen weken is gebeurd.
Canterbury valt in Kigali
Terwijl synodale bijeenkomsten katholieken bezig hielden om met elkaar over zichzelf te praten, hebben ze wellicht een van de belangrijkste protestantse ontwikkelingen sinds de Reformatie gemist.
“Dit zou wel eens de belangrijkste bijeenkomst van Anglicanen in 400 jaar kunnen zijn,” verklaarde bisschop Lee McMunn van Scarborough, Engeland, tijdens de vierde Global Anglican Futures Conference (GAFCON). GAFCON kwam in april bijeen in Kigali, Rwanda, slechts enkele weken voordat aartsbisschop Justin Welby van Canterbury het wereldtoneel betrad om koning Karel III te kronen.
In GAFCON zitten bisschoppen die 85% van de anglicanen in de wereld vertegenwoordigen, grotendeels uit het zuiden van de wereld. In Kigali verklaarden ze dat ze het leiderschap van Canterbury niet langer konden erkennen nadat de Church of England had besloten verbintenissen tussen mensen van hetzelfde geslacht te zegenen.
“We kunnen niet ‘samen wandelen’ in een welwillend het oneens zijn met diegenen die er bewust voor gekozen hebben om het pad te verlaten van het ‘geloof dat ooit aan de heiligen werd overgeleverd’,” zei aartsbisschop Henry Ndukuba, primaat van de Anglicaanse Kerk van Nigeria.
Katholieken praten over synodale processen. Anglicanen worden er daadwerkelijk door bestuurd. En de Anglicaanse gemeenschap als wereldwijde uitdrukkingsvorm van het christendom is niet meer. Synodaliteit heeft gemeenschappelijke eenheid niet in stand gehouden.
Wie is er niet in Alexandrië?
Hoe lopen de zaken op andere oecumenische fronten, in de eerste plaats met de orthodoxen, de belangrijkste oecumenische broeders van de katholieke kerk?
Eerder deze maand vond in Alexandrië een gezamenlijke katholiek-orthodoxe bijeenkomst plaats waarop de eerste gezamenlijke theologische verklaring in zeven jaar werd gepubliceerd. Het document, “Synodaliteit en Primaatschap in het Tweede Millennium“, behandelde de verschillende ervaringen van synodaal bestuur in de afgelopen 1000 jaar.
De verklaring, die werd uitgebracht in een sfeer van maximale jovialiteit, citeerde welwillend Evangelii Gaudium, waarin paus Franciscus schreef dat “wij katholieken in de dialoog met onze orthodoxe broeders en zusters de gelegenheid hebben om meer te leren over de betekenis van bisschoppelijke collegialiteit en hun ervaring met synodaliteit.”
Wat kunnen katholieken leren? Sinds de Heilige Vader dit schreef in 2013, is de orthodoxe wereld afgegleden naar een langdurige periode van verdeeldheid en verkettering. De grootste van de orthodoxe kerken, het patriarchaat van Moskou, heeft het titulaire hoofd van de orthodoxie, de patriarch van Constantinopel, geëxcommuniceerd.
Het patriarchaat van Moskou was ook opvallend afwezig op de oecumenische bijeenkomst in Alexandrië. Op de katholiek-orthodoxe bijeenkomst werd het als beleefd gezien om niet op te merken dat Alexandrië en Moskou nu in schisma zijn, waarbij de eerste de laatste beschuldigde van een “immorele klap” en het “bruut schenden” van het canonieke territorium van Alexandrië.
Het is uiteindelijk een synodale wereld
Hoe gaat het er in de VS aan toe, terwijl synodaliteit in het buitenland op een catastrofe afstevent? In de schaduw van Disney World sprak aartsbisschop Christophe Pierre, apostolisch nuntius in de Verenigde Staten, vorige week de Amerikaanse bisschoppen toe. Zijn opdracht was om de prelaten enthousiast te maken voor het synodale proces over Synodaliteit voor een Synodale Kerk.
Synodaliteit is een “manier om Kerk te zijn” zei aartsbisschop Pierre, waarbij hij een formulering gebruikte die vrijwel zeker tot ontzetting zou leiden bij de meeste van zijn toehoorders. De nuntius is een trouwe dienaar, maar zelfs hij leek signalen af te geven in zijn enthousiasme voor deze nieuwe manier van “Kerk zijn”.
Hij begon in Orlando met toe te geven dat we, twee jaar na dato, “misschien nog steeds worstelen met het begrijpen van synodaliteit”. Tegen de tijd dat hij zijn toespraak hield, had aartsbisschop Pierre namelijk het instrumentum laboris wellicht al gezien, waarin bijvoorbeeld het volgende staat over het thema van de synode: “gemeenschap, zending en participatie”:
“De woorden ‘gemeenschap’ en ‘zending’ lopen het risico enigszins abstract te blijven, tenzij we een kerkelijke praxis cultiveren die de concreetheid van synodaliteit uitdrukt bij elke stap van onze reis en activiteit, en die echte betrokkenheid van de kant van iedereen aanmoedigt. … “Participatie” voegt antropologische invulling toe aan het concrete karakter van de procedurele dimensie. … Het behoedt ons ervoor te vervallen in de abstractheid van rechten of personen te reduceren tot dienstbare instrumenten voor de prestaties van de organisatie” (56).
Dat moet de gewaardeerde nuntius net zo verward hebben achtergelaten als elke andere lezer. Dus wat te doen? Verklaren dat synodaliteit te vinden is in wat de Kerk al doet. Synodaliteit is prima omdat het al gedaan wordt.
Aartsbisschop Pierre benadrukte “enkele voorbeelden waarin synodaliteit al aan het werk is in dit land,” waaronder “katholieke sociale dienstverlenende organisaties,” “het Vijfde Nationale Encuentro van Hispanic/Latino apostolaat,” “vorming van gezinnen, geestelijke begeleiding en sociale verbindingen voor mensen die gemarginaliseerd en onbegrepen zijn.”
Na verklaard te hebben dat het gewone dagelijkse leven van de Kerk al “synodaal” is, was het voor aartsbisschop Pierre een kleine stap om te concluderen dat “de oproep tot synodaliteit ons niet hoeft te overvallen als iets onbekends.”
Zeker, als synodaliteit inhoudt dat priesters en ouders misdienaren trainen om wierook te gebruiken, dan zou helemaal niemand gealarmeerd zijn. Wanneer synodaliteit in de Anglicaanse en Orthodoxe wereld tot botsingen leidt en de gemoederen verhit, heeft het een zekere aantrekkingskracht om het absoluut normale routine te doen lijken.
Botsing bij het altaar in Kerala
Botsingen en vurige strijd kenmerken ook synodaliteit binnen de katholieke kerk. De Syro-Malabaarse Kerk is binnenkort de grootste van de Oosterse Katholieke Kerken (momenteel is ze tweede in grootte, na de Oekraïense Grieks-Katholieke Kerk). Ze wordt bestuurd door een synode en heeft het afgelopen jaar geworsteld met liturgische geschillen die zelfs geweld aan het altaar hebben uitgelokt.
Het hoofd van de kerk, kardinaal George Alencherry, heeft de eucharistie gevierd onder politiebescherming van zijn eigen mensen. Een prominente basiliek is al meer dan 200 dagen gesloten vanwege het geschil en de angst voor geweld. In de verste verte is er geen sprake van samen wandelen en de synodale structuren van de Syro-Malabaarse Kerk zijn zelfs ontoereikend gebleken om de gelovigen samen te laten aanbidden.
Tijdens hun synodevergadering vorige week hebben de Syro-Malabaarse bisschoppen Rome verzocht een speciale afgevaardigde aan te stellen om een uitweg te vinden. Een echte synodale katholieke kerk heeft in dit opzicht de synodaliteit opgegeven en om een interventie vanuit Rome gevraagd.
Synodale weg geblokkeerd door muur in Berlijn
Geen enkele plek ter wereld is zo enthousiast geweest over synodaliteit als Duitsland. Bij de lancering van hun eigen “Synodale Pad” in 2019 namen de verzamelde afgevaardigden zoveel resoluties aan die afweken van de katholieke leer en praktijk dat paus Franciscus opmerkte dat Duitsland “geen behoefte had aan nog een [protestantse] kerk”.
Hoe dan ook, de Duitsers hebben een duidelijk idee van wat synodaliteit betekent, en het betekent het aannemen van de manier van kerk zijn die wordt vertegenwoordigd door de aartsbisschop van Canterbury. Die manier van kerk zijn blijkt veel minder samen wandelen in te houden, zoals de Anglicanen hebben ontdekt, waarbij 85% ervoor heeft gekozen het pad niet te bewandelen. Toch zijn de Duitsers vastbesloten om door te gaan, ook al lopen ze alleen.
Een paar Duitse bisschoppen hebben ernstige bedenkingen bij dit alles en vier van hen blokkeerden de toekomstige financiering van het Synodale Pad tijdens een bijeenkomst in Berlijn deze week, op dezelfde dag dat het instrumentum laboris werd vrijgegeven. Zelfs in Duitsland heeft het enthousiasme voor synodaliteit zijn grenzen.
Synodaliteit in Rome verloopt met sussende woorden en een stortvloed aan documenten, versierd met kindertekeningen en saaie grafische vormgeving. Maar buiten een Rome dat zich opmaakt om zich intens naar binnen te richten voor de rest van het synodale proces over Synodaliteit voor een Synodale Kerk, verkeert synodaliteit in een diepe crisis – in Kigali, Alexandrië, Orlando, Kochi en Berlijn. Het is misschien de moeite waard om je af te vragen of de synodale manier van Kerk-zijn echt een goede manier is om samen te wandelen.
Over Pater Raymond J. de Souza: Pater Raymond J. de Souza is de oprichter en redacteur van Convivium magazine.
Bron:A Public Papal Examination of Conscience?| National Catholic Register (ncregister.com)
Vertaling: EWTN Lage Landen (AV)
Wilt u meer artikelen lezen van de geestelijke, journalist Father Raymond J. de Souza? Klik dan hier,
