De belofte van het pausschap van paus Franciscus gedeeltelijk ingelost @NCRegister Pater Raymond J. de Souza
COMMENTAAR: De energie van de Kerk voor de overkoepelende missie van liefdadigheid van de Heilige Vader is de afgelopen 10 jaar opgeslokt door gevechten over doctrine, moraal en liturgie – en hij moet een deel van de verantwoordelijkheid daarvoor op zich nemen.
Commentaren; 13 maart 2023
De belofte van het pontificaat van paus Franciscus heeft zijn wortels in een soort kerstkaart. Op eerste kerstdag 2005 ondertekende paus Benedictus XVI Deus Caritas Est (God is liefde), zijn eerste encycliek. Daarin definieerde hij de missie van de Kerk:
“De diepste aard van de Kerk komt tot uitdrukking in haar drievoudige verantwoordelijkheid: het verkondigen van het woord van God (kerygma-martyria), het vieren van de sacramenten (leitourgia) en het uitoefenen van het ambt van naastenliefde (diakonia). Deze taken veronderstellen elkaar en zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Voor de Kerk is de naastenliefde geen soort welzijnsactiviteit die evengoed aan anderen kan worden overgelaten, maar een deel van haar aard, een onmisbare uitdrukking van haar wezen.”
Toen paus Franciscus 10 jaar geleden, op 13 maart 2013, werd gekozen, sprak hij over zijn droom van een “arme Kerk voor de armen“. De passende belofte van het pontificaat werd onmiddellijk duidelijk.
Na het grote getuigenis (martyria) van de heldhaftige Poolse Kerk in Johannes Paulus de Grote, en de diepgaande leraar van de juiste eredienst (leitourgia) in paus Benedictus XVI, had de Kerk nu een paus die de nadruk legde op die derde essentiële missie, het ambt van naastenliefde (diakonia).
“Na een groot doctor van de Kerk als Benedictus en een groot evangelisator – Johannes Paulus II – had je een man nodig die dicht bij de mensen staat en mensen helpt om de weg van de navolging van Christus te bewandelen, om begeleid te worden en om begrepen te worden met een barmhartig hart,” zei kardinaal Marc Ouellet, prefect van de bisschoppen gedurende alle 10 jaren onder paus Franciscus. “Dat is wat de Kerk op dat moment nodig had.”
“De Kerk is Gods familie in de wereld,” vervolgde Benedictus in zijn encycliek. “In deze familie mag niemand het zonder de eerste levensbehoeften stellen. De parabel van de barmhartige Samaritaan blijft een norm die universele liefde oplegt aan de behoeftigen die we ‘toevallig’ tegenkomen (Lucas 10,31), wie ze ook mogen zijn.”
Te zijner tijd zou paus Franciscus de parabel van de barmhartige Samaritaan herhaaldelijk ter sprake brengen en op magistrale wijze gebruiken om Fratelli Tutti (Allen Broeders), zijn encycliek over menselijke broederschap, in te kaderen.
De dominante beelden van het pontificaat zijn die van de Heilige Vader die het lijden, de getroffenen en de vergetenen omhelst. In zijn eerste jaar was de ontroerende omhelzing van de misvormde man op het Sint-Pietersplein een ontmoeting die de hele wereld ontroerde.
Zijn verheffing van het ambt van de “pauselijke aalmoezenier”, die concrete daden van barmhartigheid verricht voor de Heilige Vader, was een andere vroege nadruk op diakonia. De benoeming van de aalmoezenier, aartsbisschop Konrad Krajewski, tot kardinaal was er nog een. Kardinaal Krajewski, nu hoofd van het Dicasterium voor de Dienst der Liefdadigheid, is het kardinaalsgezicht van het pontificaat geworden, of hij nu douches en kapsels verzorgt voor de daklozen van Rome of bidt naast een massagraf in Oekraïne op Goede Vrijdag 2022.
In 2013, na 35 jaar Johannes Paulus en Benedictus, was er relatieve doctrinaire en liturgische vrede in de Kerk. Hun grootste samenwerking, de Catechismus van de Katholieke Kerk van 1992, bood een definitief antwoord op de leerstellige chaos van de jaren zeventig. Het jaar daarop werd Veritatis Splendor (De pracht van de waarheid) gepubliceerd, de eerste keer dat een encycliek de grondslagen van de moraaltheologie behandelde, een antwoord op het moreel relativisme dat in de wereld welig tierde en de Kerk binnensijpelde.
De liturgische dwaasheid was voorbij. Misbruiken zijn nooit afwezig, maar het zwaartepunt was verschoven. Het boek van kardinaal Joseph Ratzinger uit 1999, De Geest van de Liturgie, en zijn acht jaar als paus hadden de liturgie van de Kerk geheroriënteerd naar de juiste verering van God, een ontmoeting met het bijbelse woord en sacramentele gemeenschap.
Dit alles vormde het decor voor de man uit Buenos Aires, de “bisschop van de sloppenwijken” die de armen van zijn stad bij naam kende, hun huizen bezocht en hen troostte in tegenspoed.
De belofte van het pontificaat schitterde in het eerste grote document van de Heilige Vader, Evangelii Gaudium (De vreugde van het Evangelie), waarin paus Franciscus de hele Kerk opriep tot een “missionaire bekering”. Elke kerkelijke actie, elk programma en project, elke gedoopte katholiek werd opgeroepen tot verkondiging en getuigenis (kerygma-martyria). Hij schreef ongeveer 5.000 woorden over het preken van de homilie (leitourgia).
De relatieve rust hield geen stand. De 10 jaar van paus Franciscus zijn niet sereen geweest. Doctrinaire en liturgische controverses zijn teruggekeerd. Wat in de jaren zeventig plaatsvond, gebeurt opnieuw; de energie van de Kerk voor diakonia wordt opgeslokt door gevechten over leer, moraal en liturgie.
In de jaren zeventig bestond de vrees dat de Nederlandse Kerk op weg was naar een de facto schisma, nadat zij in verschillende heterodoxieën was vervallen. Vijftien maanden na zijn verkiezing bracht Johannes Paulus twee weken door met alle bisschoppen van Nederland in Rome, de “Nederlandse synode”, om de verdeeldheid weg te nemen en de lokale kerk weer terug te leiden naar het orthodoxe geloof.
Op het tiende jubileum van paus Franciscus heeft de veel grotere Duitse Kerk tegen de uitdrukkelijke wens van de Heilige Vader in een driejarige Synodale Weg afgesloten. De meerderheid van de Duitse bisschoppen heeft zowel leerstellige als liturgische standpunten onderschreven die haaks staan op de katholieke traditie. De crisis in Duitsland bedreigt de eenheid van de Kerk en zal de restanten van het pontificaat van Franciscus opslokken.
De Duitse verstoring van de leerstellige en liturgische vrede betekent een zekere marginalisering van de dienst van de naastenliefde. Daarvoor moet paus Franciscus zelf een deel van de schuld op zich nemen.
Het grote project van zijn eerste jaren, de twee synodes over het gezin, 2014 en 2015, stelde de leerstellige en liturgische traditie ter discussie wat betreft huwelijk, biecht en heilige communie. Hij schreef Amoris Laetitia (De vreugde van de liefde) alsof Veritatis Splendor niet bestond, en verwees er nooit naar in de meer dan 400 citaten.
Het achtste hoofdstuk van Amoris Laetitia was zelfs een soort pauselijke palimpsest (vert.: hergebruikt stuk perkament), dat als het ware over de relevante delen van Veritatis Splendor heen schreef. Maar zoals de oude palimpsest-manuscripten, schijnt de oorspronkelijke tekst nog steeds door, waardoor de nieuwe leer in twijfel wordt getrokken.
Zo is de oorspronkelijke belofte van het pontificaat slechts gedeeltelijk gerealiseerd. De drievoudige missie waarover Benedictus sprak is “een onlosmakelijk verbonden geheel”. In 2005 herinnerde Benedictus de Kerk eraan dat de dienst van de naastenliefde niet optioneel is, of minder essentieel dan de leer en de sacramenten. Na 10 jaar paus Franciscus blijft deze herinnering aan de drievoudige aard van de Kerk relevant. Authentieke diakonie kan niet worden gescheiden van de leer, wil de Kerk niet de zoveelste NGO worden.
De Heilige Vader waarschuwde daarvoor op zijn eerste volle dag als paus in 2013. En zijn waarschuwing geldt nog steeds, maar het is nu een meer aanwezig gevaar dan 10 jaar geleden.
Over Pater Raymond J. de Souza: Pater Raymond J. de Souza is de oprichter en redacteur van Convivium magazine.
Bron:The Promise of Pope Francis’ Papacy Partially Realized| National Catholic Register (ncregister.com)
Wilt u meer artikelen lezen van de geestelijke, journalist Father Raymond J. de Souza? Klik dan hier,
