Op de negende verjaardag van Franciscus’ pontificaat, zijn hier negen zaken om in de gaten te houden.
Vaticaan; 22 maart 2022
Paus Franciscus sloot zijn negende jaar als paus af met een alleraardigst gebeuren, de viering met zijn collega-jezuïeten van de vierhonderdste verjaardag van de heiligverklaringen van Ignatius Loyola en Franciscus Xaverius. En zijn tiende jaar ging gedenkwaardig van start met de publicatie van Praedicate Evangelium (Predikt het Evangelie), zijn belangrijkste bestuursdocument, en de toewijding aan het Onbevlekt Hart van Maria op vrijdag.
De Heilige Vader mag van die momenten genieten, want het komende jaar, zijn tiende als paus, zal woelige wateren kennen die hij zal moeten bevaren. Op zijn negende verjaardag, zijn hier negen dossiers om in de gaten te houden in het komende jaar.
Een pontificaat van één persoon
Alle dossiers zullen op het bureau van de paus persoonlijk belanden, want het afgelopen jaar heeft duidelijk gemaakt dat paus Franciscus qua bestuursstijl zowel over collegialiteit spreekt als op eigen gezag handelt. De door hem gekozen bestuursmethode is het motu proprio (een document dat op “eigen initiatief” wordt gepubliceerd) geweest en de “chirografie”, waarbij de paus zelf handelt en niet via een afdeling van de curie. In negen jaar tijd heeft hij 47 keer een motu proprio uitgevaardigd; paus Johannes Paulus II bracht slechts 30 maal een motu proprio uit in 26 jaar.
In het grote proces over de financiën van het Vaticaan heeft paus Franciscus vier rescripts (wetswijzigingen op eigen gezag) uitgevaardigd om de vervolging doorgang te laten vinden. De beklaagden hebben beweerd dat dit in strijd is met het recht op een eerlijk proces, omdat de paus de regels in hun nadeel heeft veranderd.
Zelfs de publicatie van Praedicate Evangelium op 19 maart had de kenmerken van een pausdom van één persoon. Het gebeurde zonder enige vooraankondiging, zonder routinematige vertalingen en zonder zelfs maar zorgvuldig proeflezen door de betrokken diensten.
Hoewel Praedicate Evangelium oproept tot een “synodaal gezicht” voor de Romeinse Curie, hebben sommige waarnemers opgemerkt dat er nu meer rechtstreeks van de Heilige Vader zelf afhangt.
“Dat de hoofden van de congregaties kardinalen waren en de leiders van de pontificale raden op zijn minst aartsbisschoppen, weerspiegelde het idee dat alle departementale leiders een vorm van bisschoppelijke collegialiteit met de paus zouden moeten hebben,” schreef Andrea Gagliarducci. “Dit alles verandert met de nieuwe grondwet, met als gevolg dat de figuur van de paus zelfs nog centraler komt te staan.”
Onlangs ontsloeg paus Franciscus een Puerto Ricaanse aartsbisschop zonder enige openbare reden, beschuldigingen of canoniek proces, voor het kennelijke vergrijp dat hij uit de pas liep met zijn broederbisschoppen.
Paus Franciscus heeft ook een nieuwe grondwet en nieuwe statuten voor de 900 jaar oude soevereine Orde van Malta in eigen hand genomen om zelf over te beslissen. Vóór Franciscus had niemand gedacht dat de soevereiniteit van de Orde van Malta, erkend in het internationaal recht, effectief kon worden onderworpen aan het persoonlijk gezag van de Heilige Vader.
Vaticaans financieel proces
Het zogenaamde “proces van de eeuw” tegen hoge Vaticaanse ambtenaren, waaronder kardinaal Angelo Becciu, is eindelijk begonnen in het Vaticaan na maanden van procedureel getouwtrek. Wat er tijdens het proces naar buiten komt, en of het proces zelf als eerlijk wordt gezien t.o.v. de beklaagden, zal ofwel het sluitstuk zijn van de financiële hervormingsinspanningen van paus Franciscus, ofwel een grote stap achteruit.
Afgezien van de zaken die tijdens het proces aan de orde zijn, was kardinaal Becciu de geduchtste tegenstander van kardinaal George Pell tijdens de eerste jaren van de financiële hervorming. Zijn vervolging is al een soort ex post rechtvaardiging geworden van de inspanningen van kardinaal Pell. Het proces kan aan het licht brengen hoeveel pauselijke steun, zo die er al was, kardinaal Becciu had voor zijn pogingen om kardinaal Pell te dwarsbomen.
Rusland
Paus Franciscus besteedde veel aandacht aan de betrekkingen met de Russische orthodoxie en patriarch Kirill van Moskou. In de wetenschap dat patriarch Kirill opereert in opdracht van president Vladimir Poetin, ontving de Heilige Vader Poetin drie keer in het Vaticaan en bleef hij zwijgen over Poetins invasie, bezetting en annexatie van de Krim in 2014. De beloning was een historische ontmoeting, de eerste tussen een paus en de Russische patriarch, in Cuba.
Maar het Ruslandbeleid van paus Franciscus is onder vuur komen te liggen van zijn eigen partijgenoten. Robert Mickens noemde het beleid er een van “appeasement” en Massimo Faggioli schreef dat “in de uren voor de invasie Franciscus’ persoonlijke oproepen voor vrede timide en terughoudend waren (in tegenstelling tot de oproepen die hij deed tijdens de gebedswake op het Sint-Pietersplein in september 2013, toen de Verenigde Staten dreigden met actie in Syrië).”
Nu is Kirill een internationale paria vanwege zijn steun aan Poetins oorlog tegen Oekraïne, die door zijn collega-orthodoxe patriarchen aan de kaak wordt gesteld vanwege zijn compromitterende samenwerking met Poetins regime.
Afgelopen december nog sprak paus Franciscus zelf hoopvol over een nieuwe ontmoeting met Kirill in 2022. Nu zal paus Franciscus een duidelijke manier moeten vinden om afstand te nemen van Kirill, door duidelijk te maken dat hij een zwaar gecompromitteerde figuur is met wie oecumenische betrekkingen niet mogelijk zijn. Anders zou er sprake zijn van grootschalig verraad aan de Oekraïense katholieken en andere orthodoxe leiders.
China
De nieuwe bisschop van Hongkong, bisschop Stephen Chow, heeft de lange reis gemaakt om paus Franciscus op 17 maart te ontmoeten. Het moet een belangrijke reis zijn geweest, want bij zijn terugkeer zal bisschop Chow een quarantaine van 14 dagen in acht moeten nemen.
China’s onderdrukking van de godsdienstvrijheid is onmiskenbaar geworden nu het zijn greep op Hong Kong verstevigt, met prominente katholieke leiders die nu politieke gevangenen zijn. Wat de Heilige Stoel van plan is te doen valt nog te bezien.
Het geheime akkoord tussen China en het Vaticaan heeft steeds minder verdedigers, en de hoofddiplomaat van de paus, aartsbisschop Paul Gallagher, zei vorig jaar dat het Vaticaan niet geloofde dat het enige verschil zou maken om de katholieken in China te verdedigen.
Terwijl de aandacht nu gericht is op Oekraïne en Rusland, is het heel goed mogelijk dat zich dit jaar een internationale crisis met China voordoet. Paus Franciscus zal zich daarop moeten voorbereiden.
Latijns-Amerikaanse linkse figuren
De tirannen in Moskou en Peking zijn niet het enige probleem voor de Heilige Stoel. Paus Franciscus heeft gekozen voor een eerder welwillende benadering van Latijns-Amerikaanse communisten, door een speciale gunst te verlenen aan Evo Morales uit Bolivia – van wie hij het beruchte kruisbeeld met hamer en sikkel aannam – en door zo voorzichtig om te gaan met het regime van Nicolas Maduro, dat de Venezolaanse tiran de eigen bisschoppen van Venezuela kastijdde omdat ze de meer inschikkelijke lijn van het Vaticaan niet volgden.
Zacht zijn voor Latijns-Amerikaanse linkse partijen heeft niet geleid tot wederzijdse goodwill. Daniel Ortega van Nicaragua heeft onlangs de pauselijke nuntius uit Managua uitgewezen, en zijn retoriek tegen de katholieke kerk verder aangewakkerd. Tirannen begrijpen macht, en de plunderingen van Maduro en Ortega tonen aan dat zij Franciscus als zwak beschouwen in zijn eigen achtertuin.
Synode over Synodaliteit
Faggioli heeft de meerjarige “Synode over de Synodaliteit” bestempeld als de belangrijkste kerkelijke gebeurtenis sinds Vaticanum II. Maar nu denkt zelfs hij dat het een flop zal worden, met de vraag: “als synodaliteit jongeren niet kan interesseren voor de Kerk, wat kan dat dan wel?” Het kan zijn, geeft Faggioli toe, dat de hele oefening in wereldwijde ontmoetingen “misschien op een slecht moment komt.”
Terwijl het synodeproces voortschrijdt, zal Franciscus moeten zien of het mogelijk is om werkelijke belangstelling te wekken, of dat het gekaapt zal worden door speciale belangen.
Duitse synodale weg
Een flop voor de Synode over Synodaliteit, zoals gevreesd door Faggioli, zou beschamend zijn, maar de echte zorg is het Duitse “Synodale Pad”. Het Poolse episcopaat en het Scandinavische episcopaat hebben beide de hoogst ongebruikelijke stap genomen om hun naburige Duitse broeders te waarschuwen dat zij, om het niet al te scherp te stellen, verraad plegen aan het geloof dat zij verplicht zijn hoog te houden.
De Duitse Synodale weg is een reëel en aanwezig gevaar. Het zou wel eens een vuurzee kunnen ontketenen die het pontificaat in de komende 12 maanden zou kunnen verteren. De Duitse bisschoppen hebben halsstarrig de smeekbeden en zelfs de richtlijnen van paus Franciscus om op te houden geweigerd. Als zij de Heilige Vader blijven tarten zonder gevolgen, zal Paus Franciscus zelf geconfronteerd worden met de mogelijkheid van een schisma en een pausdom dat herinnerd zal worden aan die catastrofe.
Praedicate Evangelium
Nu de hervorming van de curie is gepubliceerd, zal de uitvoering ervan de uitdaging zijn. Het zal niet gemakkelijk zijn. De nieuwe hervorming vraagt om de samensmelting van verschillende departementen. Dat is tot nu toe niet goed gegaan. In 2016 werd de gefuseerde Dicasterie voor de Bevordering van Integrale Menselijke Ontwikkeling opgericht. Afgelopen zomer werd het bestuurlijke beheer van de nieuwe entiteit onderworpen aan een speciaal onderzoek en de prefect, kardinaal Peter Turkson, werd in december ontslagen. Zal het elders beter gaan?
Bisschop Zanchetta
Het geval van bisschop Gustavo Zanchetta, een protegé van paus Franciscus, is veel erger dan dat van bisschop Juan Barros in Chili. De rampzalige behandeling van die zaak door de Heilige Vader heeft een keten van gebeurtenissen in gang gezet die ertoe heeft geleid dat het hele Chileense episcopaat zijn ontslag heeft aangeboden. Het zal minstens een generatie duren voordat de Kerk in Chili zich herstelt, als dat al gebeurt.
De zaak van bisschop Zanchetta, die onlangs is veroordeeld wegens seksueel wangedrag met seminaristen, is door paus Franciscus persoonlijk behandeld op een manier die zeker tot een onderzoek zou leiden als hij een andere bisschop was geweest. Maar de paus kan niet worden onderzocht. Net als in Chili, kan alleen de rechtbank van de publieke opinie er een punt van maken.
Het Vaticaan weet dit, en dus is een krachtig stilzwijgen over de hele zaak afgedwongen. Zo heeft de jezuïet father Hans Zollner van de Pauselijke Commissie voor de Bescherming van Minderjarigen, die Benedictus XVI gretig uitvoerig bekritiseerde voor zijn tijd in München 42 jaar geleden, vandaag geen woord gezegd over paus Franciscus en bisschop Zanchetta.
Bisschop Zanchetta is al jaren een tijdbom. Zal dit het jaar zijn dat hij afgaat?
Met stormachtige wateren in het verschiet, zal paus Franciscus zich moeten laten oppeppen door de jubileumdagen die net achter de rug zijn.
Father Raymond J. de Souza
Over Pater Raymond J. de Souza: Pater Raymond J. de Souza is de oprichter en redacteur van Convivium magazine.
Bron: Pope Francis’ 10th-Year Troubles Loom| National Catholic Register (ncregister.com)
