COMMENTAAR: ‘In de Goede Week,’ zegt paus Franciscus, ‘beleven we de bekroning van deze reis, van dit liefdesplan dat door de hele geschiedenis van de relaties tussen God en de mensheid loopt.’
Jimmy Akin; Commentaar; 22 maart 2024
De Goede Week is enorm belangrijk in het christelijke jaar. Wat houdt deze in? Waar komt deze vandaan? En wat gebeurt er in die week?
Hier zijn 9 dingen die goed zijn om te weten en delen.
1) Wat is de Goede Week?
De Goede Week is de week voorafgaand aan Paaszondag. Volgens de Algemene Normen voor het Liturgisch Jaar en de Kalender wordt “de zesde zondag [van de vastentijd], waarop de Goede Week begint, ‘Palmzondag van het lijden van de Heer’ genoemd” (nr. 30).
De Goede Week begint dus op de zesde zondag van de veertigdagentijd en de periode wordt gekenmerkt door een verscheidenheid aan liturgische vieringen. Deze zijn in de loop der tijd veranderd, maar het Oxford Dictionary of the Christian Church stelt het volgende:
De verschillende traditionele riten van deze week, waarvan elke dag zijn eigen riten kent, begonnen zich waarschijnlijk te ontwikkelen in Jeruzalem in de 4e eeuw, toen pelgrimstochten gemakkelijk mogelijk werden en christenen hun natuurlijke verlangen konden uitleven om de laatste scènes uit het leven van Christus in liturgisch drama uit te beelden.
De Pelgrimage van Egeria, waarvan nu algemeen wordt aangenomen dat het een bezoek tussen 381 en 384 beschrijft, geeft een gedetailleerd verslag van de toenmalige viering van de Goede Week in Jeruzalem.
Vanwege het belang van de Goede Week hebben de liturgische vieringen tijdens deze week voorrang op alle andere vieringen die anders in deze periode zouden plaatsvinden (bijv. hoogfeesten van heiligen). De Algemene Normen stellen: “de weekdagen van de Goede Week, van maandag tot en met donderdag, hebben voorrang op alle andere vieringen” (nr. 16a).
2) Wat gebeurt er op de zondag van de Goede Week?
Op deze dag herdenkt de liturgie zowel Jezus’ triomfantelijke intocht in Jeruzalem als zijn Passie.
De triomfantelijke intocht was een gebeurtenis waarbij Jezus op opvallende wijze de messiaanse profetie van Zacharia 9:9 vervulde – “Verheug u zeer, o dochter van Sion! Roep luid, o dochter van Jeruzalem! Zie, uw koning komt naar u toe; triomfantelijk en zegevierend is hij, nederig en rijdend op een ezel, op een veulen van een ezelin.” Zo presenteerde hij zich openlijk als de messiaanse koning van de Joden.
Tijdens deze gebeurtenis zwaaide de menigte met palmtakken om zijn komst te begroeten. Daarom heet deze dag Palmzondag en gebruiken we op deze dag palmbladeren in de liturgie.
We weten dat de gebeurtenis op deze dag plaatsvond omdat Johannes meldt dat Jezus “zes dagen voor Pesach” in Bethanië werd gezalfd (Johannes 12:1) – dat wil zeggen voor Goede Vrijdag – en dat hij “de volgende dag” zijn laatste intocht in Jeruzalem maakte (12:12). Daarom vond de intocht plaats op de zondag voorafgaand aan Pesach.
Op deze dag gedenkt de liturgie ook het Lijden van Jezus en de evangelielezing is gewijd aan zijn lijden en kruisiging, waarmee de week haar hoogtepunt bereikt.
3) Wat gebeurt er op de maandag van de Goede Week?
In de Evangeliën vertelt Marcus 11:12 dat “op de volgende dag” (Heilige Maandag), Jezus terugkeerde naar Jeruzalem na een overnachting in Bethanië, toen hij een vijgenboom vond met bladeren maar zonder vruchten en deze vervloekte.
Vervolgens ging hij naar Jeruzalem waar hij de tempel verontreinigd vond door mensen die aan het kopen en verkopen waren, en hij joeg ze de tempel uit.
Jezus begint ook dagelijks in de tempel te onderwijzen.
In de liturgie komt de evangelielezing voor deze dag van Johannes en hij gaat terug in de tijd naar de dag voor de triomfantelijke intocht en vertelt het verhaal van Jezus die gezalfd wordt in Bethanië. Hij merkt op dat dit ter voorbereiding op zijn begrafenis is (12:7).
Hoewel deze gebeurtenissen de zaterdag ervoor plaatsvonden, worden ze hier in de liturgie gepresenteerd om een thematisch verhaal te vormen dat naar de kruisiging leidt.
4) Wat gebeurt er op de dinsdag van de Goede Week?
In de Evangeliën meldt Marcus dat op deze dag “ze ‘s morgens voorbijkwamen” (Marcus 11:20), ze zagen dat de vijgenboom die Jezus had vervloekt verdord was.
Jezus ging op deze dag door met onderwijzen in de tempel.
In de liturgie komt de evangelielezing uit Johannes 13, en deze verhaalt de voorspelling van Jezus tijdens het Laatste Avondmaal dat een van de Twaalf – Judas – hem zal verraden. Judas verlaat vervolgens de maaltijd en Jezus voorspelt dat Petrus hem drie keer zal verloochenen.
Deze gebeurtenissen vonden plaats op Witte Donderdag, maar ze worden hier gepresenteerd om het thematische verhaal dat leidt tot Jezus’ kruisiging voort te zetten.
5) Wat gebeurt er op de woensdag van de Goede Week?
In de Evangeliën vertelt Marcus 14:1 dat “het twee dagen voor Pesach was” (d.w.z. Heilige Woensdag) en dat de vooraanstaande priesters en schriftgeleerden aan het beramen waren hoe ze Jezus zouden doden.
Judas Iskariot ging toen naar de vooraanstaande priesters en bood aan om Hem te verraden (Marcus 14:10). Judas stemde er dus mee in om Jezus te bespioneren, en daarom wordt Heilige Woensdag soms “Spionnenwoensdag” genoemd.
In de liturgie wordt het evangelie gelezen uit Matteüs 26, en daarin wordt besproken hoe Judas ermee instemde om Jezus te verraden, samen met de gebeurtenissen die de volgende dag plaatsvonden, waaronder het begin van het Laatste Avondmaal.
6) Wat gebeurt er op de donderdag van de Goede Week?
In de Evangeliën offeren Jezus en zijn discipelen het Pesachlam (Marcus 14:12) en vinden ze de locatie waar Jezus van tevoren had afgesproken om het Laatste Avondmaal te eten. Hiervoor was een list nodig. In plaats van de discipelen gewoon te vertellen waar ze het Pesachmaal zouden eten, stuurde Jezus twee van hen de stad in, waar ze een man zouden vinden die een kruik met water droeg (een ongebruikelijk teken, omdat dit normaal gesproken vrouwenwerk was). Ze moesten deze man naar huis volgen, het huis binnengaan en de huiseigenaar zou hen dan een al ingerichte gastruimte laten zien.
Het duidelijke doel van deze truc was om te voorkomen dat Judas van tevoren zou weten waar de maaltijd zou worden gegeten, zodat hij Jezus niet vóór het Laatste Avondmaal zou kunnen verraden.
Tijdens deze gebeurtenis waste Jezus de voeten van de discipelen (Johannes 13:1-20) en voorspelde Hij zijn verraden worden door Judas en zijn verloochend worden door Petrus. In de woorden van paus Johannes Paulus II was het vooral tijdens het Laatste Avondmaal dat “de Heer Jezus aan de Kerk de gave van de Eucharistie gaf en daarmee ons priesterschap instelde”.
Tijdens dit avondmaal zei Jezus ook: “Een nieuw gebod geef Ik u: hebt elkander lief – zoals Ik u heb liefgehad, hebt zo ook elkander lief” (Johannes 13:34).Het Latijnse woord voor “gebod” is mandatum, en dit is in het Engels overgegaan als “maundy”. Daarom wordt deze dag in het Engels soms Maundy Thursday genoemd – de dag waarop Jezus dit gebod gaf.
Daarna gingen ze naar de tuin van Getsemane, waar Jezus bad voordat Judas arriveerde met een arrestatieploeg. Hij werd naar het huis van de hogepriester gebracht, waar Petrus hem drie keer verloochende en waar een verhoor werd afgenomen ten overstaan van Kajafas. Een deel hiervan vond waarschijnlijk na middernacht plaats, wat betekent dat het technisch gezien vroeg op Goede Vrijdag gebeurde.
In de liturgie is het gebruikelijk dat de bisschop en de priesters van zijn bisdom op de ochtend van Witte Donderdag een “chrisma-mis” vieren, waarin de oliën worden gewijd die in de sacramenten worden gebruikt. (Om logistieke redenen kan deze mis echter ook op een andere dag worden gevierd).
‘s Avonds eindigt de vastentijd met het begin van de misviering rond de instelling van de Eucharistie tijdens het Heilig Avondmaal. Volgens de Algemene Normen loopt de veertigdagentijd “van Aswoensdag tot aan, maar met uitsluiting van de misviering van het Heilig Avondmaal” (nr. 28).
Op dit punt begint een nieuw liturgisch seizoen – het Paastriduüm. “Het Paastriduüm van het lijden en de verrijzenis van de Heer begint met de avondmis rond het Avondmaal” (Nr. 19).
De evangelielezing in deze mis is uit Johannes 13, waar Jezus de voeten van de discipelen wast, en – optioneel – kan de priester die de mis viert hetzelfde doen voor sommige gelovigen.
Daarna wordt het altaar ontkleed, de Eucharistie naar een rustplaats gebracht en wordt er een periode van stille eucharistische aanbidding gehouden.
7) Wat gebeurt er op de vrijdag van de Goede Week?
In de evangeliën wordt Jezus vroeg in de ochtend voorgeleid aan de Romeinse gouverneur Pontius Pilatus. Blijkbaar had het proces rond de hogepriester de hele nacht geduurd, want Johannes vertelt ons dat de Joodse functionarissen nog niet in staat waren geweest om het Pesachmaal te nuttigen (18:28).
Op dat punt vertelt Matteüs ons dat Judas tot inkeer kwam en erop stond om het geld dat hij had gekregen om Jezus te verraden terug te geven, waarna hij zichzelf ophing (Matteüs 27:3-10).
Er volgde een reeks juridische procedures, waaronder een hoorzitting voor Herodes Antipas (Lucas 23:6-12). Maar uiteindelijk werd Jezus veroordeeld om gekruisigd te worden.
Tijdens de kruisiging “heerste er vanaf het zesde uur duisternis over het hele land tot het negende uur” (Matteüs 27:45) – dat wil zeggen van ongeveer twaalf uur ‘s middags tot ongeveer drie uur ‘s middags – op welk moment Jezus stierf.
Omdat de sabbat bij zonsondergang zou beginnen, werd er een haastige begrafenis voor Jezus geregeld in het graf van Jozef van Arimathea – een Christen die lid was van de Joodse raad – omdat dit graf zich vlakbij de plaats bevond waar Jezus werd gekruisigd (Johannes 19:38-42).
In de liturgie gaat het seizoen van het Triduüm verder. Op deze dag wordt geen mis gevierd. In plaats daarvan wordt er een communiedienst gehouden (vaak rond 15.00 uur). Deze bestaat uit een liturgie van het woord, de verering van het kruis en de uitdeling van de heilige Communie.
8) Wat gebeurt er op de zaterdag van de Goede Week?
In de Evangeliën is het enige verslag dat we van deze dag hebben Lucas 23:56: “Op de sabbat rustten zij [de discipelen] volgens het gebod.”
In de liturgie gaat het seizoen van het Triduüm verder. Overdag wordt de mis niet opgedragen en wordt de heilige Communie alleen aan stervenden gegeven.
Na het vallen van de avond wordt echter een avondwake mis gevierd ter herdenking van de verrijzenis van Jezus op Pasen (de Paaswake).
Deze mis omvat een speciale ceremonie waarin de gelovigen brandende lampen of kaarsen vasthouden, als verwijzing naar de gelijkenis van de wijze en dwaze maagden (Matteüs 25:1-13), waarin de wijze maagden met brandende lampen wachten op de terugkeer van Christus.
Het is ook gebruikelijk dat catechumenen worden gedoopt en, op veel plaatsen, dat reeds gedoopte kandidaten in de Kerk worden opgenomen. Ze ontvangen ook het vormsel en ontvangen hun eerste heilige communie, waarmee de sacramenten van de christelijke initiatie voltooid zijn.
Op dit moment is de Goede Week zelf voorbij, maar dat is nog niet alles …
9) Wat gebeurt er op Paaszondag?
In de evangeliën hoorden de discipelen voor het eerst over de verrijzenis nadat de vrouwen naar het graf waren gegaan en engelen hadden ontmoet die onthulden dat dit leeg was. Dit veroorzaakte een periode van verwarring onder de discipelen, maar de verwarring werd weggenomen toen Jezus zelf aan hen verscheen en het seizoen van paasvreugde inluidde.
In de liturgie van Paaszondag, wordt ‘s ochtends één enkele mis opgedragen. De evangelielezing is uit Johannes 20:1-9, waarin wordt verteld over de ontdekking van het lege graf door Maria Magdalena en hoe Petrus en de geliefde discipel naar de plek renden en ontdekten dat haar verslag waar was.
Het seizoen van het Triduüm eindigt dan. De Algemene Normen stellen dat het “wordt afgesloten met de Vespers (Avondgebed) van de Zondag van de Verrijzenis” (Nr. 19).
Op dat moment begint het vreugdevolle liturgische seizoen van Pasen.
Jimmy Akin Jimmy werd geboren in Texas en groeide op als in naam protestant, maar op 20-jarige leeftijd onderging hij een diepgaande bekering tot Christus. Hij was van plan om een protestantse dominee of seminarieprofessor te worden en begon een intensieve studie van de Bijbel. Maar hoe meer hij zich in de Schrift verdiepte, hoe meer hij steun vond in het katholieke geloof. Uiteindelijk trad hij toe tot de Katholieke Kerk. Zijn bekeringsverhaal, “Een Triomf en een Tragedie,” is gepubliceerd in Surprised by Truth. Naast auteur is Jimmy Senior Apologist bij Catholic Answers, een redacteur voor Catholic Answers Magazine, en een wekelijkse gast bij “Catholic Answers Live”.
Vertaling: EWTN Lage Landen (AV)
