Wat paus Franciscus zou kunnen bereiken als hij een bezoek brengt aan het door oorlog verscheurde Oekraïne

Zo’n pauselijke reis zou aanzienlijke risico’s met zich meebrengen, maar zou niet alleen de zaak van de vrede bevorderen, maar ook solidariteit tonen met de lijdende Oekraïners en mogelijk de betrekkingen met de orthodoxe en joodse gemeenschappen in Oekraïne verbeteren.

Edward Pentin, Vaticaan 8 april 2022 – Vaticaanstad – Een pauselijk bezoek aan het door oorlog verscheurde Oekraïne zou beladen zijn met complexe uitdagingen, maar het zou waarschijnlijk solidariteit tonen met de Oekraïense slachtoffers, mogelijk de Russische agressie vertragen, en de katholieke relaties met de Oekraïense orthodoxe en joodse gemeenschappen helpen verbeteren, zo hebben analisten het Register verteld.

Paus Franciscus onthulde voor het eerst de mogelijkheid van een bezoek op weg naar Malta op 2 april, door te zeggen dat de reis “op tafel lag”. Hij ging later uitvoeriger in op de mogelijkheid de volgende dag. 

“Het idee ligt er, onder de voorstellen die ik heb ontvangen,” vertelde hij verslaggevers tijdens de terugreis vanuit Malta, “maar ik weet niet of het kan worden uitgevoerd, of het passend is, en of dit het beste zou zijn of dat het passend is om het te ondernemen, of ik zou moeten gaan. … Dat hangt allemaal in de lucht.” 

Vaticaans woordvoerder Matteo Bruni vertelde het Register op 7 april dat “er niets nieuws is te melden” over het bezoek sinds de paus deze opmerkingen maakte, maar de mogelijkheid wordt nog steeds besproken. 

Aartsbisschop Sviatoslav Shevchuk, hoofd van de Oekraïense Grieks-katholieke Kerk, zei in een verklaring van 3 april dat de plaatselijke katholieke kerkleiders en regeringsfunctionarissen “eraan werken om ervoor te zorgen dat het bezoek van de Heilige Vader aan Oekraïne plaatsvindt” en dat hij hoopte dat het “zo snel mogelijk” zou gebeuren. 

In een commentaar aan het Register op 6 april sprak aartsbisschop Borys Gudziak, de archeparch van het Oekraïense katholieke archeparchaat van Philadelphia, de overtuiging uit, dat het zou getuigen van solidariteit met het volk. “Tesamen zijn met mensen die lijden, zegt meer dan woorden”, zei hij. “Solidariteit is vooral echt, wanneer het fysiek vorm krijgt.

Het bezoek komt slechts enkele weken nadat de Russische president Vladimir Poetin op 24 februari troepen de opdracht gaf Oekraïne binnen te vallen in een militaire operatie die tot doel had president Volodymyr Zelenskyy ten val te brengen en zijn regering te vervangen door een pro-Russisch regime. Tot dusver, op 6 april, kostte het conflict, naast duizenden militaire slachtoffers aan beide zijden, aan 1.611 burgers het leven, waaronder 131 kinderen, en 2.227 gewonden, volgens het Bureau van de Hoge Commissaris van de Verenigde Naties voor de Mensenrechten. 

De invasie, die internationaal werd veroordeeld, leidde tot het opleggen van strenge economische sancties tegen Rusland, het censureren van de Russische staatsmedia en het zenden van wapens uit westerse landen om de Oekraïense strijdkrachten te versterken. 

Paus Franciscus, die Rusland of president Poetin niet met name noemde, in overeenstemming met de traditie van de Heilige Stoel om kanalen voor dialoog in stand te houden, heeft de oorlog veroordeeld als “barbarij”, “onaanvaardbaar” en “infantiele en destructieve agressie“, terwijl hij ook verklaarde dat oorlog “altijd onrechtvaardig” is en “nooit de juiste weg” is. Op woensdag sprak hij over de onmacht van de Verenigde Naties.

Evaluatie van de mogelijkheden

Het idee voor een pauselijk bezoek aan Oekraïne circuleert al enkele weken. De apostolische nuntius in Oekraïne, aartsbisschop Visvaldas Kulbokas, vertelde aan Raymond Arroyo van EWTN, op 17 maart, dat de burgemeester van Kiev paus Franciscus had uitgenodigd voor een bezoek en dat de paus alle mogelijkheden aan het “evalueren” was.  

Naarmate het aantal slachtoffers bleef stijgen, groeide de steun voor een pauselijk bezoek aan Oekraïne onder diplomaten en kerkelijke leiders, hoewel de doeltreffendheid en haalbaarheid ervan nog steeds worden bediscussieerd. 

Een dergelijk bezoek zou waarschijnlijk plaatsvinden in de Oekraïense hoofdstad Kiev, thuisplaats van de eerste christelijke kerk van Oekraïne, de zetel van majoor-aartsbisschop Shevchuk  en waar president Zelenskiy nog steeds verblijft.

Het is derhalve ook altijd een geliefd doelwit van Rusland geweest, waarvan de troepen de stad in maart begonnen te omsingelen, maar zich sindsdien naar verluidt hebben teruggetrokken, waarbij zij de nabijgelegen stad Bucha plunderden. Het hoofd van de humanitaire hulp van de VN en anderen roepen op tot onderzoek naar wie uiteindelijk verantwoordelijk was voor wat paus Franciscus veroordeelde als het “bloedbad van Bucha” na de ontdekking van de lichamen van tientallen burgers in massagraven en op straat, waaronder vrouwen en kinderen. 

“De aanwezigheid van de Heilige Vader zou president Poetin kunnen prikkelen om de agressie af te remmen,” zei aartsbisschop Gudziak. “Maar gezien de expliciet haatdragende retoriek van president Poetin en andere vertegenwoordigers van de Russische regering en het macabere gedrag van de Russische strijdkrachten, denk ik dat er geen garanties zijn dat dit zal gebeuren.” 

George Weigel, vooraanstaand hoofdmedewerker van het Ethics and Public Policy Center, zei dat zo’n bezoek de vrede zou kunnen bevorderen, maar alleen als het zou helpen Rusland aan te wijzen als de agressor. 

“Het belangrijkste wat de Vaticaanse diplomatie nu moet doen is de barbaarsheid en agressie benoemen voor wat ze zijn,” zei Weigel tegen het Register. 

“Dit is geen geval van twee moreel met elkaar vergelijkbare strijdende partijen die van elkaar gescheiden moeten worden, zodat een vrede in de vorm van een compromis bereikt kan worden,” voegde hij eraan toe. “Er is sprake van een agressor versus een onschuldig slachtoffer, en de agressor moet als zodanig gebrandmerkt worden, opdat een vrede die agressie niet beloont iets waarschijnlijker wordt.” 

Op politiek niveau zou een dergelijk bezoek door Moskou waarschijnlijk worden gezien als een verdere isolering van Rusland en als het kiezen van een kant door de Heilige Stoel, waardoor eventuele bemiddelingspogingen van het Vaticaan in gevaar zouden kunnen komen. De nieuwe ambassadeur van Oekraïne bij de Heilige Stoel, Andrii Yurash, vertelde Crux op 5 april dat, hoewel andere landen zo’n bezoek zouden steunen, Rusland “op alle mogelijke manieren heeft geprobeerd duidelijk te maken” dat de paus in Kiev “voor hen onaanvaardbaar zou zijn omdat het een duidelijk teken van steun aan Oekraïne zou zijn.” 

Aartsbisschop Gudziak gelooft, dat Moskou het bezoek zou kunnen gebruiken om “haat tegen ‘de ander’ in Rusland aan te wakkeren”, maar voegde eraan toe “te hopen” dat Moskou “de Heilige Vader zou erkennen als de boodschapper van vrede die hij is”. 

“Rusland moet openstaan voor elk gebaar dat het in staat stelt afstand te nemen van een houding, beleid en praktijk die uiteindelijk suïcidaal zijn – moreel en anderszins,” zei hij. 

Weigel, die zich al lange tijd inzet voor een democratisch en onafhankelijk Oekraïne tegenover Poetins plannen met het land, zei dat hij “zeker hoopte” dat een bezoek zou laten zien dat het Vaticaan “partij kiest tegen agressie”. 

Russisch-orthodox 

Op oecumenisch vlak is een mogelijke matigende factor het dwarsbomen van de Russisch-orthodoxe kerk en in de ijskast zetten van de tot voor kort reële vooruitzichten op een tweede ontmoeting tussen Franciscus en patriarch Kirill. De patriarch heeft zich tot dusver achter de Russische invasie geschaard, deels op grond van de veronderstelling dat deze een strijd tegen immorele westerse seculiere waarden vertegenwoordigt en over de toekomst van de mensheid gaat. 

“Een bezoek aan Kiev zou de al lang bestaande vijandigheid van de Russische orthodoxie jegens Rome verder kunnen aanwakkeren,” waarschuwde Robert Royal, voorzitter van het Faith and Reason Institute, eraan toevoegend dat deze gespannen relaties “slechts enigszins werden getemperd” door de historische ontmoeting van paus Franciscus met de Russisch-orthodoxe patriarch Kirill op Cuba in 2016. 

Maar hij gelooft dat, zelfs als het bezoek “andere reacties zou oproepen,” het de wereld nog steeds zou kunnen laten zien dat “de oorlog verkeerd is en onmiddellijk moet stoppen.” Diplomatieke compromissen en toekomstige betrekkingen “kunnen in de loop van de tijd worden uitgewerkt, maar pas nadat het doden en vernietigen is gestopt,” zei Royal. 

Weigel vindt dat het Vaticaan “de oecumenische betrekkingen met de Russische orthodoxie moet verbreken” totdat het Russisch-orthodoxe leiderschap ophoudt op te treden als “een instrument van de Russische staatsmacht en een spreekbuis voor propaganda en desinformatie van het Kremlin.”

Renato Cristin, hoogleraar hermeneutische filosofie aan de Italiaanse Universiteit van Triëst, denkt, dat een pauselijke reis naar Oekraïne “uitstekend” zou zijn, niet alleen omdat het een teken zal zijn van spirituele nabijheid tot het Oekraïense volk, maar ook omdat het het verschil zou onderstrepen tussen de “Heilige Roomse Kerk en de orthodoxe Kerk van patriarch Kirill.” De patriarch, vertelde hij het Register, “lijkt eerlijk gezegd godslasterlijk wanneer hij de aanval op Oekraïne definieert als een metafysische oorlog tegen het Westen.”

De Russisch-Orthodoxe Kerk daargelaten, gelooft Cristin dat een pauselijk bezoek aan Oekraïne de eenheid met de Oekraïens-Orthodoxe Kerk zou kunnen bevorderen. Anderen hebben gezegd dat het de katholieke kerk ook dichter bij andere christelijke denominaties in Oekraïne zou kunnen brengen en dichter bij de joodse minderheid in Oekraïne door de mogelijke aanwezigheid van christelijke en joodse leiders bij oecumenische en interreligieuze bijeenkomsten in Kiev onder voorzitterschap van Franciscus.  

Dergelijke gebaren “zouden een bijzonder uitdrukkingsvol moreel teken zijn,” zei aartsbisschop Gudziak, maar hij voegde eraan toe dat het meebrengen van een groot contingent diplomatieke en religieuze delegaties de humanitaire inspanningen zou kunnen hinderen en een bezoek zou kunnen vertragen waarvoor “er een dringende behoefte en dringende oproep is.” 

Veiligheidskwesties 

Andere belangrijke kwesties zijn de veiligheid, zowel voor de paus als voor de pelgrims, en andere praktische overwegingen. 

In een gesprek met Il Messaggero op 5 april zei aartsbisschop Kulbokas, een van de slechts drie overgebleven ambassadeurs in Kiev, dat een reis “door Polen denkbaar” zou zijn, maar dat het een “vermoeiende reis” zou zijn, omdat het “een halve dag kost, tussen de ene overstap en de andere, alleen al om in Polen te komen, en van daar moet je verder naar Lviv”. De volgende etappe zou een “lange reis” zijn naar Kiev, wat zou resulteren in een hele “reisdag” – “een dag om er alleen maar naar toe te gaan en een andere om alleen maar terug te komen.” Hij voegde eraan toe dat het bezoek ook “afhangt van de oorlogssituatie op die dag” in Kiev. 

Een andere belangrijke factor is wat de paus zou doen als hij eenmaal is aangekomen. 

“Wie zou hij kunnen ontmoeten? Wat zou hij kunnen doen?” vroeg aartsbisschop Kulbokas. “Natuurlijk kan ook worden uitgegaan van een heel kleine trip, zonder follow-up en zonder grote gebeurtenissen. Maar op dit moment zou het onrealistisch en zeer riskant zijn om te denken aan een reis met openbare evenementen, zelfs minimale, of normale reizen, en met journalisten op sleeptouw.”

De 47-jarige, in Litouwen geboren, pauselijke ambassadeur, die zei dat hij tot nu toe slechts gedeeltelijk op de hoogte was van het bezoek, ziet elke reis in die trant als “een atypische pauselijke reis, geen echte apostolische reis waarbij het volk wordt ontmoet”. Maar hij voorzag “enkele profetische momenten van nabijheid met het lijdende volk, misschien een mis in de kathedraal en een ontmoeting met de [Oekraïense] Raad van Kerken” – een interkerkelijke instelling die ernaar streeft Oekraïne geestelijk nieuw leven in te blazen en die, zo zei hij, “echt heel verenigd is.” 

Gevaarlijke reis

Paus Franciscus is al eerder naar een oorlogsgebied gevlogen: in 2015 was hij de eerste paus die een land bezocht waar een burgeroorlog woedde, toen hij naar Bangui reisde, de hoofdstad van de Centraal-Afrikaanse Republiek, en een moskee bezocht die werd belegerd door gewapende christelijke milities. 

Andere pausen hebben ook riskante apostolische reizen ondernomen: Johannes Paulus II bezocht Rwanda een paar jaar voor de genocide in dat land, en Benedictus XVI bracht in 2006 een heimelijk bezoek aan Turkije, enkele weken nadat zijn toespraak in Regensburg tot oproer had geleid in de islamitische wereld.   

Maar een reis naar Oekraïne zou de riskantste tot nu toe zijn voor een paus, en de Heilige Stoel blijft de gevaren en voordelen van zo’n reis afwegen. 

“De juiste voorwaarden moeten worden geschapen, de voorwaarden voor concrete stappen richting vrede,” vertelde kardinaal Michael Czerny, die de afgelopen weken vluchtelingenkampen heeft bezocht in landen die grenzen aan Oekraïne, aan het Italiaanse dagblad Il Giornale op 5 april. “Het initiatief zou een grote weerklank hebben, niet alleen voor de politieke en militaire situatie, maar ook voor de oecumenische dialoog”. 

De kardinaal, die prefect ad interim is van het Dicasterie voor de Bevordering van de Integrale Menselijke Ontwikkeling, zei dat de reis “in het algemeen een grote betekenis zou hebben, niet alleen symbolisch, omdat de Heilige Vader een van de meest gevolgde en beluisterde figuren is op internationaal niveau, zelfs door degenen die niet christelijk of katholiek zijn.” 

Mocht een dergelijk bezoek plaatsvinden, dan, aldus aartsbisschop Gudziak, geloofde hij dat de Heer paus Franciscus zou “vergezellen met zijn krachtige genade en liefdevolle vriendelijkheid.”

“We hebben een wonder nodig,” zei de aartsbisschop. “Gods genade doet wonderen.”

Edward Pentin begon zijn verslaggeving over de Paus en het Vaticaan bij Vatican Radio voordat hij de correspondent voor Rome werd voor EWTN’s National Catholic Register. Hij heeft ook verslag gedaan over de Heilige Stoel en de Katholieke Kerk voor een aantal andere publicaties waaronder Newsweek, Newsmax, Zenit, The Catholic Herald, en The Holy Land Review, een Franciscaanse publicatie gespecialiseerd in de Kerk en het Midden Oosten. Edward is de auteur van The Next Pope: The Leading Cardinal Candidates (Sophia Institute Press, 2020) en The Rigging of a Vatican Synod? An Investigation into Alleged Manipulation at the Extraordinary Synod on the Family (Ignatius Press, 2015). Volg hem op Twitter op @edwardpentin.

Bron: What Pope Francis Might Accomplish If He Visits War-Torn Ukraine| National Catholic Register (ncregister.com)

Wilt u meer lezen in het van het dossier ‘Praedicate Evangelium‘? Klik dan hier of gebruik één van de andere ‘tags’ bovenaan deze post.

Keywoorden: Aartsbisschop Borys Gudziak | Majoor-aartsbisschop Sviatoslav Shevchuk | Edward Pentin | Ethics and Public Policy Center | George Weigel | Invasie van Rusland in de Oekraïne | kardinaal Michael Czerny | Metafysische oorlog tegen het Westen| NCRegister | Oekraïne | Oekraïense Grieks-katholieke Kerk | Oorlog | Oosters-orthodoxie | Patriarch Kirill | Poetin | Paus Franciscus | Pauselijk bezoek |  

220407 | [XLS000] | 220425 Posts 93 |