12 juli 2025 – Een uitzicht vanuit een hoger raam van Sacra di San Michele, Italië, juli 2025. Foto: Emma Silvestri
Parijs, Frankrijk, 06:00 uur (CNA).
Al sinds de oudheid hebben christelijke pelgrims en nieuwsgierige waarnemers een onzichtbare lijn opgemerkt die het continent Europa overspant naar het Heilige Land, bekend als “Het Zwaard van Sint-Michiel.” De lijn volgt de locaties van zeven heiligdommen gewijd aan de leider van de hemelse legers — van de noordelijke punt van Ierland tot Jeruzalem in het zuiden, via Frankrijk, Italië en Griekenland.
“Mensen zijn verrast als we het over een lijn hebben. Als je naar een kaart kijkt, is de lijn niet perfect recht. Maar wij leven op een bol — lijnen zijn relatief. Voor mij is wat telt de richting die dit symbool aangeeft,” vertelde Tatiana Bogni, gids sinds 20 jaar bij de Sacra di San Michele in Piemonte, Italië, aan CNA.
Bogni is gepassioneerd over de Sacra di San Michele, gelegen in het midden van de onzichtbare lijn die de zeven heiligdommen verbindt, en spreekt onvermoeibaar over het middeleeuwse gebouw dat op een rots is gebouwd waar Sint-Michiel zou zijn verschenen.
Door de eeuwen heen hebben talloze pelgrims de paden van deze engelachtige zwaardvormige lijn bewandeld, gedreven door persoonlijke devotie, een zoektocht naar betekenis, of gebonden door een gelofte.
Volgens sommige tradities is het gebruikelijk om in het noorden te beginnen en af te dalen naar Jeruzalem. Bogni gelooft echter dat het meer zin heeft te beginnen in het Heilige Land en noordwaarts te reizen naar Ierland — wat de reis van Byzantijnse Perzische monniken vertegenwoordigt die de verering van Sint-Michiel van het Oosten naar het Westen brachten.
Welke richting men ook kiest, deze onzichtbare lijn is “lang geleden” gecreëerd.
De zeven heiligdommen delen één opvallend kenmerk: ze zijn allemaal moeilijk te bereiken — geïsoleerd, ver van alles, gebouwd op eilanden of rotsachtige bergtoppen. Soms vereist het enkel bereiken ervan het trotseren van de rauwe kracht van de natuur. Het belangrijkste is dat elk een eeuwenoude geschiedenis heeft die verbonden is met de aartsengel.
De zeven heiligdommen van Sint-Michiel
In Ierland is het heiligdom Skellig Michael een rotsachtig eiland dat als een tempel uit de zee oprijst. Nu verlaten en thuis voor zeevogels, kan het eiland alleen per boot worden bereikt. Pelgrims kunnen de overblijfselen zien van de monniken die daar tussen de zesde en twaalfde eeuw woonden en die de plek opdroegen aan de beroemde engel die de demon versloeg.
Van daaruit is de tweede stop in het Verenigd Koninkrijk: St. Michael’s Mount, een ander eiland gewijd aan de aartsengel. Volgens de legende verscheen Sint-Michiel aan vissers om hen te redden van de riffen. Het kasteel-fort dat daar werd gebouwd, diende als een strategisch bolwerk tijdens Europese oorlogen. Tegenwoordig behouden slechts 30 inwoners zijn nalatenschap.
De derde locatie is Mont-Saint-Michel in Frankrijk, waarvan de beroemde abdij een wereldwijde toeristische bestemming is. Af en toe wordt het heilige voorgebergte — waar Sint-Michiel zich zou hebben geopenbaard aan bisschop Aubert van Avranches in de achtste eeuw, en hem vroeg een heiligdom te bouwen — omsloten door oceaangolven en overgelaten aan de wilde getijden.
De lijn loopt verder door Italië met twee heiligdommen die nog bewoond worden door monniken.
De eerste is de Sacra di San Michele, een middeleeuwse abdij in Piemonte gelegen op 962 meter hoogte en zichtbaar in de hele Val di Susa. Voor degenen die naderen, stralen de kolossale stenen fundamenten boven de klif nog steeds een mystieke kracht uit en een gevoel van de hardheid van het leven.
Verder naar het zuiden, in de regio Apulië, ligt het Heiligdom van San Michele Arcangelo op de berg Gargano, gebouwd tussen de vijfde en zesde eeuw rondom een grot waar Sint-Michiel zou zijn verschenen. Een van de mysteries van de plek is dat volgens de legende de voetafdruk van de aartsengel in de rots is achtergebleven.
Het zesde heiligdom is het klooster van Panormitis op het Griekse eiland Symi, waar een icoon van Sint-Michiel in zilveren harnas wordt bewaard. Het orthodoxe klooster dateert uit de 18e eeuw en wordt nog steeds bewoond door monniken.
Ten slotte eindigt — of begint — de lijn in het Heilige Land bij het klooster Stella Maris op de berg Karmel. Hoewel het historisch niet verbonden is met Sint-Michiel, staat het Karmelietenklooster symbool voor zijn devotie tot Sint-Michiel in het land van Jezus.
Een reis naar het licht
“Sinds het begin van de mensheid hebben mensen altijd bijzondere plaatsen gekozen voor spirituele gezondheid, om zich terug te trekken uit het chaotische leven en sterker terug te keren,” merkte Bogni op in verwijzing naar deze oude heiligdommen. “Ik zeg altijd dat de middeleeuwen niet beter waren — net zo chaotisch. Technologie verandert, maar mensen blijven hetzelfde.”
Bogni ontmoet vaak pelgrims die vastbesloten zijn alle zeven plaatsen op de lijn van Sint-Michiel te bezoeken.
“Nog maar gisteren gaf ik een rondleiding aan een Fransman uit Bretagne. Hij bezoekt elk heiligdom één voor één. Vroeger liepen pelgrims de hele lijn in één keer. Ze zouden zich voorbereiden, een testament maken voor het geval ze niet terugkeerden. Tegenwoordig bezoeken mensen meestal etappe voor etappe, stukje bij beetje,” legde ze uit.
Dit is geen “toerisme,” benadrukte Bogni. “Ze lopen om zichzelf te vinden. Iedereen heeft zijn redenen. Ik geloof dat Sint-Michiel de voortdurende strijd binnenin onszelf vertegenwoordigt. ‘Wie is als God? Wie wil Gods plaats innemen?’ — dat is de grote vraag van Michiel. Hij is een krijgersfiguur die kracht geeft, een krachtig symbool dat mensen helpt gebalanceerd en gecentreerd te blijven.”
De Fransman Éloi Gillard, nu begin dertig, ging als jonge padvinder naar Mont-Saint-Michel. “Ik liep drie dagen alleen om daar te komen — het was een van de krachtigste ervaringen van mijn leven: alsof ik in de woestijn was, met mezelf en met God geconfronteerd.”
Nu vader van drie kinderen, zegt Gillard dat Sint-Michiel hem destijds hielp “mijn leven te overzien.” “Het was als volwassen worden — een tijd om je te verbinden, te bekeren. Sint-Michiel, met zijn krachtige, mannelijke figuur van een dappere ridder, werd een sterk beeld voor mijn leven als jongeman.”
Voor Bogni spreekt Sint-Michiel ook atheïsten en gelovigen van andere religies aan. Hij vertegenwoordigt “een reis naar het licht, en licht en duisternis zijn voor iedereen hetzelfde,” zei ze.
