‘Zonder nalatenschap van Newman zou ik vandaag misschien geen katholiek zijn’

1 november 2025 – Ryan Marr is een expert op de Engelse heilige en is voormalig adjunct-hoofdredacteur van het Newman Studies Journal. Foto: Courtesy of Ryan Marr

Vaticaanstad, 11:50 uur (CNA).

St. John Henry Newman, de Anglicaanse geestelijke die tot het katholicisme bekeerde maar die jarenlang door velen zowel in Londen als Rome werd gewantrouwd, staat vandaag de dag als een baken dat velen blijft inspireren om het katholieke geloof te omarmen zoals hij deed.

“Ik ben persoonlijk dankbaar voor de getuigenis van Newmans leven, want zonder zijn nalatenschap zou ik misschien vandaag geen katholiek zijn,” biecht Ryan “Bud” Marr op, een gerenommeerde geleerde van de Engelse heilige, aan wie paus Leo XIV zaterdag de titel doctor van de Kerk verleende.

Newmans memorabele citaat — “diep in de geschiedenis zijn is ophouden protestant te zijn” — was bepalend in Marr’s persoonlijke bekering. Toen hij het voor het eerst las, “studeerde ik om protestants predikant te worden,” onthulde hij in een gesprek met ACI Prensa, CNA’s Spaanstalige nieuwspartner.

“Ik begreep meteen dat ik de rest van Newmans essay moest lezen om de waarheid van zijn uitspraak op de proef te stellen. Ik kon die uitdaging niet negeren en op het pad blijven waarop ik me bevond,” legde hij uit.

De expert, voormalig adjunct-hoofdredacteur van het Newman Studies Journal, voegde daaraan toe dat “er talloze soortgelijke getuigenissen zijn” als de zijne en dat deze de komende jaren zullen blijven groeien in het licht van Newmans aanstelling als de 38e doctor van de Kerk.

Voor Marr bezat Newman een bijzondere gave: “Fundamentele waarheden uitdrukken in korte en memorabele uitspraken,” die tijd overstijgen en gewetens raken. Daarom hebben zoveel mensen, gedurende meer dan een eeuw, in zijn geschriften een weg naar bekering gevonden.

Ontwikkeling van de doctrine, een beslissende bijdrage

Voor Marr is Newmans belangrijkste bijdrage aan de hedendaagse katholieke theologie het onderwerp van de ontwikkeling van de doctrine. “Het is niet zo dat Newman iets geheel nieuws schreef,” legde hij uit.

“Andere katholieke theologen, vooral St. Vincent van Lérins, hadden het onderwerp van doctrinaire ontwikkeling al behandeld. Maar Newman synthetiseerde diverse ideeën tot een eendrachtige en overtuigende theorie, zodat elke volgende theoloog moest beginnen bij zijn “Essay over de Ontwikkeling van de Christelijke Leer” bij het behandelen van dit onderwerp,” benadrukte hij.

Deze visie, voegde hij toe, was bepalend voor het denken van de 20e eeuw. Newman toonde aan dat “het begrip van de Kerk over geopenbaarde waarheden in de loop van de tijd verdiept.” “In sommige gevallen biedt de Kerk nieuwe formuleringen aan — zoals gebeurde met de Nicenaanse Geloofsbelijdenis — maar deze ontwikkelingen bevestigen en verduidelijken altijd wat is doorgegeven,” benadrukte hij.

“De geloofsdeposito is onveranderlijk, maar ons begrip van die deposito breidt zich daadwerkelijk uit,” voegde hij eraan toe. Elke generatie, benadrukte Marr, moet “de waarheid van het geloof verkondigen binnen haar eigen taalcategorieën,” maar altijd het “wezenlijke bewaren terwijl ze de uitdagingen van haar tijd onder ogen ziet.”

Geweten en het sensus fidei als middelen van christelijk onderscheidingsvermogen

Toen werd aangekondigd dat Newman tot doctor van de Kerk zou worden uitgeroepen, herinnerde Marr zich, “voorspelden sommige waarnemers dat paus Leo XIV hem de titel Doctor van het Geweten zou toekennen.” Dit is geen toeval. Newman, merkte hij op, wijdde enkele van zijn invloedrijkste geschriften aan de “centrale rol van het geweten in de weg naar God,” zowel in zijn Anglicaanse tijd als in zijn nieuwe leven als katholiek.

Zoals St. Thomas van Aquino, legde Marr uit, “geloofde Newman dat een persoon nooit tegen de dictates van zijn geweten mag handelen,” omdat dat “de samenhang van het morele leven zou ondermijnen.”

De voormalig voorvechter van het anglicanisme, die zich op 45-jarige leeftijd tot het katholicisme bekeerde, waarschuwde echter ook voor de menselijke neiging tot “zelfbedrog,” aldus Marr. De geleerde merkte op dat Newman aandrong op de noodzaak om “het geweten te vormen volgens de goddelijke en natuurlijke wet.”

In zijn brief uit 1874 “Brief aan de hertog van Norfolk,” een van zijn meest gevierde essays, waarschuwde Newman tegen een “vals begrip van het geweten,” geïdentificeerd met het recht op eigen wil, een idee dat volgens Marr “de moderne denkwijze weerspiegelt” die subjectieve onafhankelijkheid boven objectieve waarheid stelt.

Hij wees er daarom op dat “wij als katholieken moeten werken aan het herstel van de ware visie op het geweten, in lijn met de leer van theologische grootheden zoals Aquinas en Newman.”

Het sensus fidei is geen ‘populistisch tegenwicht voor de hiërarchie’

Dit thema is verweven met het concept van het sensus fidei, het bovennatuurlijke gevoel voor het geloof dat aan de gedoopten wordt geschonken: “Newman was zijn tijd vooruit in het erkennen dat het lekenvolk een essentiële rol heeft in de verdediging en overdracht van de traditie. Het priesterschap van alle gelovigen betekent onder andere dat de gedoopten een speciaal gevoel voor het geloof bezitten, een vermogen dat we moeten versterken door toewijding en studie.”

Marr merkte op dat dit gevoel voor Newman ook een gemeenschappelijke dimensie had, het sensus fidelium, of het gevoel van de gelovigen. “Hij begreep het niet als een populistisch tegenwicht voor de hiërarchie,” verduidelijkte hij. “Hij wist dat de paus en de bisschoppen een door God ingestelde autoriteit uitoefenen, maar hij herinnerde zich dat er tijden in de geschiedenis zijn geweest — zoals tijdens het Arianisme-conflict — waarin het gewone volk het geloof verdedigde, zelfs wanneer sommige herders aarzelden.”

Een profeet in het aangezicht van de moderne afvalligheid

Met profetische helderheid merkte de expert op dat Newman “de toenemende onreligiositeit van de moderne wereld voorzag.” In zijn preek uit 1873 “De ontrouw van de toekomst,” waarschuwde Newman dat de beproevingen van de toekomst zo groot zouden zijn “dat ze zelfs harten zouden doen schudden die zo moedig zijn als die van St. Athanasius of St. Gregorius de Grote,” aldus Marr.

Newman, legde hij uit, voorzag dat het grootste gevaar van de moderniteit precies de verspreiding van ongeloof zou zijn, een maatschappij die “ eenvoudigweg onreligieus is.”

Echter, geconfronteerd met deze sombere vooruitzichten, “riep Newman noch tot terugtrekking op noch stelde hij autoritaire strategieën voor.” Hij stond moedig tegenover de filosofische ideeën van zijn tijd en bood een overtuigende verklaring van de “redelijkheid van het christelijk geloof,” diep geworteld in de katholieke traditie en in dialoog met de moderne filosofie, merkte hij op.

Newman en de intellectuele missie van de leken

Newman, vervolgde de expert, begreep het leven van de katholieke Kerk als iets “dynamisch,” waar “alle leden van het Lichaam van Christus een actieve rol hebben in de verkondiging van de waarheid.”

De pausen van het Tweede Vaticaans Concilie namen deze visie over en presenteerden haar als een dringende oproep aan hedendaagse katholieken. De expert waarschuwde dat het belangrijk is deze oproep goed te begrijpen: “De leken vervullen hun roeping niet door clericaler te worden, maar door de wereld te heiligen volgens hun eigen specifieke missie, het Evangelie brengend naar onderwijs, recht, geneeskunde en cultuur.”

Dit verhaal werd oorspronkelijk gepubliceerd door ACI Prensa, de Spaanstalige nieuwspartner van CNA. Het is vertaald en aangepast door CNA.