Terwijl de oorlog woedt in Oekraïne en de pandemie voortduurt, kan Michelangelo‘s gevierde Vaticaanse Pietà – en twee minder bekende figuren die hij ook beeldhouwde – van diepe betekenis zijn voor een door pijn geteisterde wereld, zegt een priester en kunsthistoricus.
Rome Newsroom, 7 mrt 2022 / 04:00 am
Michelangelo Buonarotti’s Pietà toont een meer dan levensgrote Maagd Maria terwijl ze rouwt om haar gekruisigde Zoon, Jezus, die slap in haar schoot ligt. Het meesterwerk, gehouwen uit marmer van Carrara, was klaar voor de 25ste verjaardag van de Italiaanse kunstenaar.
In de loop van meer dan 60 jaar maakte Michelangelo nog twee sculpturen over hetzelfde thema – en een nieuwe tentoonstelling in de Italiaanse stad Florence brengt de drie werken voor het eerst samen.
De Drie Pietà’s tentoonstelling van Michelangelo in het Museo dell’Opera del Duomo in Florence, Italië. Museo dell’Opera del DuomoDe tentoonstelling werd geopend in het Museo dell’Opera del Duomo op 24 februari, en omvat de Florentijnse Pietà, ook wel de Deposition genoemd, waaraan Michelangelo werkte van 1547 tot 1555, en exacte afgietsels, of kopieën, van de Vaticaanse Pietà en de Milanese Pietà – die niet konden worden verplaatst van hun locaties.
Mgr. Timothy Verdon, de directeur van het Museo dell’Opera del Duomo, vertelde CNA per telefoon dat de galerie iets wilde doen om zijn solidariteit te tonen met een bijeenkomst van burgemeesters en katholieke bisschoppen van 23-27 februari.
“De beelden van lijden die de Pietà altijd met zich meebrengt zullen de mensen denk ik diep raken. Ik denk dat bezoekers ontroerd zullen zijn bij het zien van deze werken,” zei hij. Het beeld van de Pietà roept “het persoonlijk lijden op van moeders die hun kinderen vasthouden niet wetend of hun kinderen zullen overleven”.
De 75-jarige Verdon is een expert in kunstgeschiedenis en sacrale kunst. Hij is geboren in Hoboken, New Jersey, maar woont al meer dan 50 jaar in Italië.
“Zoveel van de problemen waar de mediterrane wereld vandaag de dag mee te maken heeft, zijn vormen van lijden,” zei hij, “en dus is deze ideale serie beelden van de God die mens wordt [en] het lijden accepteert, en wiens Moeder zijn gemartelde lichaam in haar armen ontvangt, diep betekenisvol.”
“Alle menselijke situaties van lijden en uitsluiting nodigen uit tot een vergelijking met het lijden van Christus, de dood van Christus. En [de Pietà] condenseert en concentreert een vrome reflectie daarover,” zei de priester.
De minder bekende Pietà’s
Vele jaren nadat Michelangelo de Pietà in de Sint-Pietersbasiliek voltooide, begon hij aan zijn Florentijnse Pietà, die Nicodemus, Maria Magdalena en de Maagd Maria voorstelt die het lichaam van Christus aanpakken terwijl het van het kruis wordt gehaald.
De 72-jarige Michelangelo werkte acht jaar aan het beeld voordat hij het uiteindelijk in 1555 opgaf.
Aan de Pietà Rondanini, die in Milaan staat, begon hij waarschijnlijk in 1553. Michelangelo bleef aan het object werken tot enkele dagen voor zijn dood in 1564.
Volgens een persbericht van de stad Florence “mediteerde Michelangelo, vlak voor zijn eigen dood, diep over de Passie van Christus”.
Dit is onder meer bekend, omdat Michelangelo kort voor zijn dood een tekening van de Pietà aan Vittoria Colonna, de markies van Pescara, gaf waarop hij schreef: “Zij denken daar er niet aan hoeveel bloed het kost.”
Deze zin, uit Canto 29 van Paradiso, een van de boeken van Dante’s “Goddelijke Komedie“, is ook de ondertitel van de tentoonstelling in Florence.
Door de drie Pietà’s samen te brengen in één tentoonstelling krijgt de toeschouwer de kans om “het volledige scala van Michelangelo’s reflectie over dit onderwerp gedurende 60 jaar” te zien, legt Verdon uit. Niet alleen is de stilistische evolutie van de renaissancekunstenaar te zien, maar ook zijn spirituele ontwikkeling.
“We weten dat [Michelangelo] een religieus man was,” zei Verdon. “Zijn interpretatie van religieuze onderwerpen, zelfs in zijn jeugd, is bijzonder gevoelig en goed geïnformeerd.”
Volgens de priester lijkt Michelangelo een scala aan theologische invloeden te hebben gehad.
“Zijn oudere broer was een Dominicaanse broeder en op Michelangelo’s oude dag werd ons verteld dat hij zich nog steeds de prediking van Savonarola kon herinneren,” zei Verdon.
Girolamo Savonarola was een populaire Dominicaanse broeder, prediker en hervormer die actief was in het Florence van de Renaissance. Hij sprak zich uit tegen de heersende Medici familie en de excessen van die tijd, en in 1498 werd hij opgehangen en zijn lichaam verbrand na een proces door kerkelijke en burgerlijke autoriteiten.
Volgens de Katholieke Encyclopedie “was Savonarola in het begin vervuld van ijver, vroomheid en zelfopoffering voor de regeneratie van het religieuze leven. Hij werd ertoe gebracht deze deugden te schenden door zijn fanatisme, halsstarrigheid en ongehoorzaamheid. Hij was geen ketter in geloofszaken.”
“Dat is een interessante bladzijde in de cultuurgeschiedenis,” zei Verdon, “want de vroege Pietà krijgt in feite vorm kort na de Savonarola-periode, of in de Savonarola-periode.”
“We hebben het dus over een kunstenaar voor wie dit onderwerp heel veel betekent, en die ook toegerust is om het te behandelen.”
De laatste Pietà’s van de kunstenaar werden gecreëerd in de context van de Contrareformatie.
De Florentijnse Pietà werd uitgehouwen in dezelfde periode als het Concilie van Trente, toen de Katholieke Kerk haar decreet over het Heilig Sacrament van de Eucharistie uitvaardigde, aldus Verdon.
Het concilie, legde hij uit, “moest de ketterse ideeën van de protestantse hervormers weerleggen, en dus drong het in een decreet over de Eucharistie, gepubliceerd in 1551, erop aan dat inderdaad in het brood en de wijn, Christus’ Lichaam en Bloed werkelijk aanwezig zijn.”
“Michelangelo, die persoonlijk religieus was, en die, vooral in zijn latere periode, uitsluitend voor het Vaticaan werkte, stond dus zeer dicht bij de veranderingen in het katholieke denken, de katholieke theologie, de katholieke devotie,” zei Verdon.
De tentoonstelling “geeft ons echt de mogelijkheid om de evolutie van een thema te peilen van de ene tijd naar een heel andere tijd, van het einde van de 15e, tot het midden van de 16e eeuw”.
De Pietà van de Sint Pietersbasiliek
Verdon zei dat de Vaticaanse Pietà de enige van de drie is die blijft staan op de plaats waarvoor hij bedoeld was – boven een altaar in de Sint-Pietersbasiliek.
Het beeldhouwwerk was oorspronkelijk gemaakt voor de Constantijnse basiliek uit de vierde eeuw, de “Oude Sint-Pietersbasiliek”, die werd vervangen door de huidige renaissancebasiliek.
Het bekijken van kunst in een kerk is niet hetzelfde als het bekijken ervan in een museum, merkte de kunsthistoricus op.
“Het is duidelijk anders, vooral vanwege het feit dat de Vaticaanse Pietà op een altaar is blijven staan, boven een altaar, en dus zou het door Michelangelo afgebeelde lichaam van Christus gezien zijn in relatie tot het sacramentele lichaam van Christus in de Eucharistie.”
“Dit gold voor de eerste situatie in de Oude St. Pieter, het werk stond op een altaar, en het geldt voor de huidige collocazione [positie],” zei hij.
“En eigenlijk,” vervolgde de priester, “gold hetzelfde voor de beide andere Pietà’s. Ze waren door Michelangelo bedoeld voor een altaar in een kapel in een Romeinse kerk waar hij verwachtte begraven te worden. We denken dat de kerk Santa Maria Maggiore was.”
“Dus de relatie van het beeld van Christus’ lichaam met het eucharistische Corpus Christi is erg belangrijk,” zei hij.
De kopieën van de Vaticaanse en Milanese Pietàs zijn in bruikleen van de Vaticaanse Musea, en zullen in Florence zijn voor de Drie Pietà’s tentoonstelling tot 1 augustus.
“En in ons museum, in het Florence Opera del Duomo Museum, hebben we de Pietà, onze Pietà, op een sokkel gezet die aan een altaar doet denken, omdat de zeer specifieke kerkelijke betekenis [van een altaar] te maken heeft met het Sacrament,” zei Verdon.
Hannah Brockhaus is senior correspondent van Catholic News Agency in Rome. Ze groeide op in Omaha, Nebraska, en heeft een graad in Engels van Truman State University in Missouri.
Tags / Keywoorden: CNA | Concilie van Trente | Contrareformatie | Dante | Decreet over het Heilig Sacrament van de Eucharistie | Eucharistie | Gekruisigde Zoon | Girolamo Savonarola | H.Maagd Maria | Hannah Brockhaus | Invasie van Rusland in Oekraïne | Hannah Brockhaus | Lijden van Christus | Michelangelo | Persoonlijk lijden | Pieta | St.Pieter Rome |
Bron: How Michelangelo’s 3 Pietàs speak to a suffering world | Catholic News Agency
Wilt u meer stukken lezen over bijvorbeeld de ‘H.Maagd Maria’ ? Klik dan hier, of gebruik één van de andere ‘tags’ boven- of onderaan deze post.
