COMMENTAAR: De wonden van de recente opmerkingen van de Heilige Vader zullen niet helen in Oekraïne, Polen, Litouwen en andere landen die door het imperiale Moskou zijn onderworpen.
27 september 2023
Een maand nadat paus Franciscus zich in gunstige bewoordingen uitliet over het imperiale verleden van Rusland, blijven de diplomatieke gevolgen nog nazinderen. Vorige week ontving de Heilige Vader de geloofsbrieven van de nieuwe Russische ambassadeur, een nogal routinematige ontmoeting, echter wel met een verklaring van het Vaticaan over hoe vriendelijk de ontmoeting was.
Een paar dagen later, op vrijdag, ontving de Heilige Vader de Oekraïense ambassadeur bij de Heilige Stoel in een privé-audiëntie, wat absoluut geen routinematige ontmoeting is. Ambassadeurs bij de Heilige Stoel krijgen twee ontmoetingen met de paus, beide pro forma – één wanneer ze hun geloofsbrieven aanbieden en een tweede bij vertrek. Voor de rest ontmoeten ze ambtenaren van het staatssecretariaat en, op bijzonder zwaarwegende momenten, de staatssecretaris zelf.
Maar gezien de teleurstelling van de Oekraïners en andere Midden- en Oost-Europeanen over de opmerkingen van de Heilige Vader over Rusland, werd het waarschijnlijk nodig geacht om de Oekraïense ambassadeur onmiddellijk binnen te nodigen om een verdere verslechtering van relaties te voorkomen.
De Heilige Stoel kan zich niet nog een augustus-crisis veroorloven.
De onafhankelijkheidsdag van Oekraïne valt op 24 augustus. Paus Franciscus koos die dag in 2022 – het eerste jaar van de totale oorlog – om de Russische “onschuldigen” te betreuren die in de oorlog werden gedood. Dat leverde de meest donderende aanklacht op in de recente geschiedenis van de pauselijke diplomatie. De Oekraïense ambassadeur bij de Heilige Stoel, Andrii Yurash, zei dat paus Franciscus het verschil niet kon zien tussen de “verkrachter en het verkrachtingsslachtoffer”.
Dat de Heilige Stoel deze verrassende berisping deemoedig accepteerde en Yurash niet de laan uitstuurde, was op zich al een erkenning van hoe gefrustreerd de Oekraïners waren geraakt. We kunnen aannemen dat de verkrachter-verkrachtingsslachtoffer opmerkingen discreet werden genegeerd tijdens de audiëntie van afgelopen vrijdag. Yurash bracht een teddybeer mee om de benarde situatie van Oekraïense kinderen te symboliseren.
Deze augustusmaand bracht een andere crisis. De dag na de Oekraïense onafhankelijkheidsdag sprak paus Franciscus de Russische jeugd toe via een videoverbinding. Hij moedigde hen aan om naar Peter de Grote en Catharina de Grote te kijken voor een model van een “verlicht rijk van grootse cultuur en grootse menselijkheid”.
Het is waarschijnlijk dat de wonden van die pauselijke opmerking nooit zullen helen in Oekraïne, Polen, Litouwen en andere landen die door het Moskou van het Russische Rijk zijn onderworpen.
Aartsbisschop Borys Gudziak van de Oekraïense Archeparchie van Philadelphia merkte op dat paus Franciscus na 18 maanden oorlog een populariteitscijfer van slechts 6% geniet in Oekraïne. Vladimir Poetin zou de enige wereldleider zijn die in Oekraïne minder populair is dan de Heilige Vader. Dat is zowel schokkend als diep verontrustend – vooral minder dan 20 jaar na de dood van Johannes Paulus II, misschien wel de meest bewonderde Oost-Europeaan van de afgelopen eeuw, zo niet millennium.
De Heilige Vader probeerde zijn opmerking uit te leggen door te zeggen dat toen hij over Peter de Grote en Catharina de Grote sprak, hij eigenlijk niet het imperialisme van Rusland wilde prijzen, maar de culturele erfenis zoals vertegenwoordigd door Fjodor Dostojevski, die bijna een eeuw na de dood van Peter de Grote werd geboren.
De pijnlijke angel in de opmerkingen over het Russische “verlichte rijk” zat in wat de Heilige Vader niet zei. Er zijn andere imperiums geweest. Heeft de Heilige Vader de Amerikaanse jeugd aangemoedigd om liefdevol te kijken naar de imperiale avonturen van de Verenigde Staten op de Filippijnen of in het Caribisch gebied, bijvoorbeeld?
Het commentaar op het Russische Rijk kwam eind augustus zo hard aan vanwege wat paus Franciscus begin augustus zei. In een interview met het Spaanse persbureau Vida Nueva, dat werd vrijgegeven toen de Heilige Vader in Portugal was voor de Wereldjongerendagen, werd het onderwerp imperialisme aangesneden. Spanje en Portugal waren de grote katholieke mogendheden met overzeese rijken. Maakte paus Franciscus van de gelegenheid gebruik om jonge Spanjaarden of Portugezen aan te moedigen trots te zijn op hun imperiale verleden? Integendeel.
“Imperialisme is heel krachtig, en Amerika is het slachtoffer van allerlei soorten rijken,” zei de paus.”Ik spreek negatief over elk imperium, van welke soort dan ook. Daarom weet ik dat ik [voor sommigen] een steen in de schoen ben.”
Paus Franciscus bezocht Hongarije in april van dit jaar. De Habsburgse dynastie was het grootste Europese continentale rijk in de geschiedenis, eeuwenlang de zetel van de katholieke macht in Europa. Heeft de Heilige Vader de Hongaarse jeugd aangemoedigd om liefdevol naar de geschiedenis van het Oostenrijks-Hongaarse rijk te kijken? Als hij dat had gewild, had hij volledig bijgepraat kunnen worden door de huidige ambassadeur van Hongarije bij de Heilige Stoel, Eduard Habsburg. Dat was niet nodig.
Amerikaanse rijken, katholieke rijken – in plaats van te worden geprezen, zijn ze impliciet bekritiseerd, zoals in het Vida Nueva interview. Dat de Heilige Vader slechts een paar weken later het Russische imperialisme wel zou prijzen, doet zijn eerdere opmerkingen – “Ik spreek negatief over elk imperium, van welke soort dan ook” – onjuist lijken.
De speciale audiëntie voor ambassadeur Yurash, na uitgebreide ontmoetingen met de bisschop van Oekraïne eerder deze maand, maakt deel uit van het streven om te herstellen van de lofzang op het Russische imperialisme. Dat de Heilige Vader dit niet had moeten zeggen is nu voor iedereen duidelijk. Maar de vraag blijft – vooral in de landen die vroeger door Moskou werden veroverd – of het wel is wat paus Franciscus echt denkt.
Met dat in het achterhoofd begon de nieuwe Russische ambassadeur zijn dienst met wat hij zou beschouwen als een positieve noot.
Pater Raymond J. de Souza
Pater Raymond J. de Souza is de oprichter en redacteur van het tijdschrift Convivium.
Over Pater Raymond J. de Souza: Pater Raymond J. de Souza is de oprichter en redacteur van Convivium magazine.
Bron: Pope Francis on Imperialism: Is Russia a Special Case?| National Catholic Register (ncregister.com)
Vertaling: EWTN Lage Landen (AV)
Wilt u meer artikelen lezen van de geestelijke, journalist Father Raymond J. de Souza? Klik dan hier
