29 september 2025 – Paus Leo XIV begroet de menigte tijdens zijn algemene audiëntie op 17 september 2025. Foto: Simone Risoluti / Vatican Media
NCRegister Vaticaan Jonathan Liedl
ANALYSE: In zijn eerste interview als paus profileerde Leo XIV zich als de hoofdscheidsrechter van de Kerk – een onpartijdige scheidsrechter in zowel kerkelijke geschillen als mondiale conflicten, die zich bovenal door het evangelie laat leiden
Honkbalfans weten dat een goede scheidsrechter niet de ster van de show is. Hij is er om ervoor te zorgen dat iedereen een eerlijke slag met de knuppel toebedeeld krijgt, honklopers “uit” of “veilig” roept en de regels correct interpreteert om de integriteit van het spel te waarborgen.
In zijn eerste interview als paus maakte Leo XIV duidelijk dat hij zijn eigen rol op een vergelijkbare manier ziet.
Nu zowel de katholieke Kerk als de wereld verscheurd zijn door diepe verdeeldheid en schijnbare zero-sum conflicten, ziet de in de VS geboren paus het als zijn taak om in het midden van alle actie te zijn. Niet om elk probleem op te lossen of zijn persoonlijke voorkeuren door te drukken, maar om breed te luisteren, eenheid te bevorderen en bovenal het evangelie te verkondigen.
Deze rode draad liep door het hele exclusieve interview dat de Heilige Vader onlangs gaf aan Elise Allen van Crux. Tijdens het uitgebreide gesprek, dat in juli in twee sessies plaatsvond terwijl paus Leo op vakantie was in Castel Gandolfo, behandelde de paus onderwerpen variërend van vredesbesprekingen in Oekraïne en contacten met Donald Trump tot de rol van vrouwen in de Kerk en de beschikbaarheid van de traditionele Latijnse mis, met de nadruk op dialoog en gemeenschap – en een waarschuwing voor de gevaren van verdeeldheid en ideologie.
“We leven in een tijd waarin polarisatie een van de woorden van de dag lijkt te zijn, maar dat helpt niemand”, zei hij.
In reactie daarop ziet paus Leo zijn rol minder als provocateur en meer als scheidsrechter of arbiter in de geschillen van de Kerk, in plaats van als een gepassioneerde deelnemer daaraan. Hij suggereerde dat het bij controversiële kwesties minder zijn taak is om veranderingen af te dwingen dan om de eenheid te waarborgen.
Deze rustigere, meer terughoudende benadering van het pausdom werd door velen bepleit in de aanloop naar het conclaaf dat Leo koos. Bisschop Robert Barron bijvoorbeeld sprak zijn goedkeuring uit over de opvatting van St. John Henry Newman van de paus als een “beslechter van geschillen” in plaats van de belangrijkste “speler” in het leven van de Kerk.
Leo lijkt deze koers te volgen en laat een iets andere stijl zien dan zijn voorganger. Terwijl paus Franciscus dingen wilde veranderen, lijkt Leo meer bezig te zijn met het tot rust brengen van de situatie. Hij is zich duidelijk bewust van de gepolariseerde toestand van de Kerk die hij heeft geërfd, en dat kwam tot uiting in de manier waarop hij zijn rol als paus verwoordde.
Leo vermeldde bijvoorbeeld wel dat hij de “profetische visie voor de Kerk” van Franciscus, met inbegrip van de synodale hervorming, zou voortzetten, maar hij legde meer nadruk op zijn verantwoordelijkheid om “anderen in het geloof te bevestigen”, wat hij “de meest fundamentele rol van de opvolger van Petrus” noemde.
Elke scheidsrechter baseert zich op een reglement, en paus Leo wees in zijn bestuur van de Kerk en zijn betrokkenheid bij wereldzaken consequent alleen op het evangelie als leidraad.
“Ik voel geen behoefte om mijn rol ingewikkeld te maken, want mijn rol is het verkondigen van het goede nieuws, het prediken van het evangelie”, zei hij tegen Allen, eraan toevoegend dat het niet zijn taak is om de problemen van de wereld op te lossen, maar om “luidkeels” de boodschap van de Kerk te verkondigen. Hij verwees naar een recente toename van het aantal doopsels van volwassenen in het geseculariseerde Frankrijk als een indicatie dat velen nog steeds hunkeren naar het reddende goede nieuws van Jezus Christus.
Seksualiteit en de TLM
De nadruk die paus Leo legt op het onpartijdig verkondigen van het evangelie zal waarschijnlijk als muziek in de oren klinken van kerkelijke figuren als kardinaal Fridolin Ambongo van de Democratische Republiek Congo. In een interview met OSV News op 16 september benadrukte het hoofd van het pan-Afrikaanse bisschoppelijk symposium dat “de paus er niet is om twijfel te zaaien, maar om de fundamentele artikelen van ons katholieke geloof te bevestigen”.
Kardinaal Ambongo had waarschijnlijk Fiducia Supplicans in gedachten, een verklaring uit 2023 die door paus Franciscus werd goedgekeurd en die het mogelijk maakte om personen in homoseksuele relaties te zegenen. De Congolese kardinaal zei dat het document wereldwijd voor grote verwarring zorgde en zonder overleg werd gepubliceerd, en noemde het een “slecht hoofdstuk” van het pontificaat van Franciscus.
Kardinaal Robert Sarah, een andere invloedrijke Afrikaanse prelaat, zei vorige week tegen een Italiaanse katholieke krant dat Fiducia Supplicans onder het nieuwe pontificaat “vergeten” zou moeten worden.
Tijdens zijn eigen interview ging paus Leo XIV niet zo ver, hoewel hij wel katholieke bisschoppen in Duitsland en België aansprak op het negeren van het document door rituele zegeningen voor paren van hetzelfde geslacht te publiceren.
Maar paus Leo gaf wel aan dat katholieken onder zijn leiding geen verdere “schokken” op het gebied van seksualiteit hoeven te verwachten, omdat hij “probeert om de polarisatie in de Kerk niet voort te zetten of te bevorderen”.
In plaats daarvan benadrukte hij de noodzaak om het belang van het huwelijk en het “traditionele gezin” opnieuw te benadrukken en speculeerde hij zelfs dat de huidige polarisatie in de samenleving het gevolg zou kunnen zijn van het uiteenvallen van het gezinsleven. Hij uitte ook zijn bezorgdheid over het feit dat het Westen gefixeerd is op seksualiteit, wat iemands ware identiteit kan verdoezelen.
“Iedereen is welkom in [de Kerk], maar ik nodig iemand niet uit omdat hij of zij al dan niet een bepaalde identiteit heeft”, zei hij. “Ik nodig iemand uit omdat hij of zij een zoon of dochter van God is.”
Wat betreft de mogelijkheid van de wijding van vrouwen gaf Leo aan open te staan voor verschillende standpunten, maar ook dat het onwaarschijnlijk is dat er iets fundamenteels zal veranderen.
Wat betreft de beschikbaarheid van de traditionele Latijnse mis (TLM), die paus Franciscus streng heeft beperkt, was paus Leo het met zijn voorganger eens dat de oude liturgie door sommigen als “politiek instrument” kan worden gebruikt. Maar hij erkende ook dat de aantrekkingskracht van de TLM waarschijnlijk voortkomt uit misbruik van de liturgie van Vaticanum II, die “niet hielp” voor mensen die eerbied zochten in hun eredienst.
Uiteindelijk beschreef hij de beschikbaarheid van de TLM als een kwestie waarover “we moeten gaan zitten en praten”, en bevestigde hij dat hij voorstanders van de TLM een gehoor zal geven, ook al weet hij niet zeker waar het gesprek “naartoe zal leiden”. “
‘Een fan van alles’
De evenwichtige benadering van paus Leo XIV ten aanzien van controversiële kwesties lijkt terug te voeren te zijn op zijn opvoeding, waarbij vooral sport een rol speelde. Hoewel hij inderdaad opgroeide als fan van de White Sox in het zuiden van Chicago, bevestigde de paus dat zijn moeder eigenlijk fan was van de Cubs, zodat hij ”niet een van die fans kon zijn die de andere kant uitsluiten”.
“We hebben geleerd om zelfs in de sport een open, dialooggerichte, vriendelijke en niet boze competitieve houding aan te nemen, omdat we anders misschien geen avondeten zouden krijgen!”, merkte de paus op. Als nog een teken van de onpartijdigheid die hij in zijn nieuwe functie noodzakelijk acht, voegde hij eraan toe: “Robert Prevost was een fan van de White Sox, maar als paus ben ik een fan van alle teams.”
Paus Leo gaf nog een ander teken van hoe zijn persoonlijke instelling van invloed zou kunnen zijn op zijn bestuursstijl, toen hij zijn benadering van openbare evenementen als paus besprak.
“Ik waardeer alle mensen, wie ze ook zijn, wat ze ook meebrengen, en ik luister naar hen”, zei hij. “Daardoor duren sommige begroetingen langer, omdat mensen graag praten en je met hen in gesprek gaat.”
Leo lijkt dezelfde weloverwogen en breed consultatieve benadering te hanteren bij het bestuur van de Kerk, wat suggereert dat er geen snelle resultaten of overhaaste beslissingen zullen worden genomen in de vele lopende geschillen. Leo gelooft zelfs dat dialoog de belangrijkste manier is om “bruggen te bouwen” tussen verschillende standpunten.
Het was in deze context dat Leo sprak over synodaliteit. De voormalige prefect van het Dicasterie voor Bisschoppen, die deelnam aan zowel de sessies van 2023 als 2024 van de Synode over Synodaliteit, zei dat synodaliteit niet bedoeld is om de Kerk te transformeren “in een soort democratische regering”, maar in plaats daarvan “een bereidheid om te begrijpen” is.
“Het is een houding waarvan volgens mij de wereld van vandaag veel kan leren”, zei hij, waarbij hij synodaliteit omschreef als een “tegengif” voor polarisatie.
Paus Leo’s meer terughoudende opvatting over het pausdom strekt zich zelfs uit tot de manier waarop hij zijn rol ziet in de omgang met president Donald Trump. Hoewel paus Leo duidelijk heeft gemaakt dat hij ernstige bezwaren heeft tegen sommige beleidsmaatregelen van de regering-Trump, met name op het gebied van immigratiehandhaving, heeft hij aangegeven dat hij niet de meer conflictueuze, confronterende aanpak zal volgen die Franciscus vaak hanteerde. In plaats daarvan is Leo van plan zich met de Amerikaanse politiek en samenleving bezig te houden door samen te werken met de bisschoppen van het land.
“Ik ben niet van plan me te mengen in partijpolitiek”, zei hij. “Dat is niet waar de Kerk voor staat. Maar ik ben niet bang om kwesties aan de orde te stellen die volgens mij echte evangeliekwesties zijn, en ik hoop dat mensen aan beide kanten van het politieke spectrum, zoals we dat noemen, daarvoor open zullen staan.”
De evenwichtige bespreking van verschillende controverses door de paus leek de eerdere analyse van de ervaren Vaticaanverslaggever John Allen, de echtgenoot van Elise Allen en oprichter van Crux, te bevestigen dat Leo’s nadruk op eenheid tijdens de eerste maanden van zijn pontificaat niet slechts een opwarmertje is.
“Misschien moeten we wennen aan het idee dat wat we al hebben gezien, ook is wat we zullen krijgen: een zachtaardige, pastorale herder, voor wie gemeenschap een veel hoger ideaal is dan confrontatie”, schreef Allen in een artikel van 7 september, ruim nadat paus Leo’s exclusieve interview met Crux had plaatsgevonden.
Evenwicht of ‘allebei een beetje gelijk’?
Toch zal paus Leo’s nadruk op het luisteren naar alle partijen waarschijnlijk voor enige onrust zorgen, zowel op kerkelijk als op geopolitiek gebied.
Wat bijvoorbeeld de oorlog tussen Rusland en Oekraïne betreft, sprak de paus over de inspanningen van de Heilige Stoel om “werkelijk neutraal” te blijven en zei hij dat “aan elke kant van elk standpunt goede en minder goede motieven te vinden zijn”. De leiders van Oekraïne en degenen die Rusland als een onrechtvaardige agressor zien, zullen waarschijnlijk bezwaar maken tegen de woorden van de paus.
Anderen zouden bezwaar kunnen maken tegen de manier waarop paus Leo de discussie over het veranderen van de kerkelijke leer met betrekking tot seksualiteit leek af te sluiten. De Heilige Vader formuleerde het onderwerp in termen van het vermijden van polarisatie, in plaats van in bewoordingen die de eeuwige en onveranderlijke waarheid van de kerkelijke leer over het huwelijk en de seksuele moraal herhaalden.
Een meer fundamentele vraag is of de verantwoordelijkheid van de paus om “anderen in hun geloof te bevestigen” betekent dat hij bij een bepaald kerkelijk geschil het midden moet houden. De heilige John Henry Newman, die paus Leo officieel tot kerkleraar zal benoemen, leek dat niet te denken. Op basis van zijn observatie dat het midden in sommige christologische geschillen in de vroege Kerk soms als ketters werd beschouwd, schreef de Engelse bekeerling ooit dat “de waarheid vaak niet in het midden ligt, maar in het uiterste”.
Sommigen die bezorgd zijn dat het pontificaat van Franciscus de doelpalen op verschillende leerstellige onderwerpen lijkt te hebben verplaatst, zouden misschien willen dat Leo afziet van het handhaven van de status quo ten gunste van wat zij als een terugkeer naar de orthodoxie zien.
Maar natuurlijk vermeed Leo soms wel degelijk het soort “valse neutraliteit” dat beide kanten van een conflict noodzakelijkerwijs als gelijkwaardig beschouwt. Bijvoorbeeld, toen hij het had over AI en de mogelijke impact ervan op de samenleving, ging zijn zorg vooral uit naar de gevolgen van grootschalige automatisering voor de arbeidersklasse. En toen hij het had over de militaire campagne van Israël in Gaza, bracht hij ter sprake dat sommigen de situatie als genocide omschrijven, ook al ging hij zelf niet zo ver om die term te gebruiken.
Leo gaf in zijn uitspraken zeker voorrang aan evenwicht en onpartijdigheid. Maar boven elk gevoel van neutraliteit was het het evangelie waarnaar hij voortdurend verwees als het ultieme criterium voor hoe hij de katholieke Kerk wil leiden. Hij riep katholieken ook op om het evangelie niet ideologisch te gebruiken, maar om “de authentieke boodschap die erin staat opnieuw te begrijpen”.
Misschien kan men het het beste zo zeggen: Leo ziet het evangelie zelf als een bron van eenheid – de enige eenheid die uiteindelijk de huidige malaise van verdeeldheid en polarisatie kan overwinnen. En de in Amerika geboren paus lijkt erop te vertrouwen dat door balls en strikes te benoemen volgens de leer van Jezus Christus en zijn Kerk, er goede dingen zullen volgen.
Jonathan Liedl Jonathan Liedl is hoofdredacteur van de Register. Hij heeft onder meer gewerkt voor de katholieke conferentie van de staat, drie jaar seminarieopleiding gevolgd en lesgegeven aan een christelijk studiecentrum van de universiteit. Liedl heeft een BA in politieke wetenschappen en Arabische studies (Univ. of Notre Dame), een MA in katholieke studies (Univ. of St. Thomas) en rondt momenteel een MA in theologie af aan het Saint Paul Seminary. Hij woont in South Bend, Indiana. Volg hem op Twitter via @JLLiedl.
Bron: https://www.ncregister.com/news/liedl-analysis-pope-leo-first-interview – 18 september 2025
Vertaling: EWTN Lage Landen (HR)
Gerelateerd
