24 juni 2025 – Standbeeld van Johannes de Doper met gouden kruis, Karelsbrug, Praag, Tsjechië. / foto: Oldrich Barak/Shutterstock
Rome Nieuwsredactie, 11:13 uur (CNA).
Johannes de Doper, de voorloper van Christus, is een van de slechts drie personen in de geschiedenis — na Jezus en Maria — van wie de verjaardag wordt gevierd in de liturgie van de Kerk.
In feite is de Geboorte van Johannes de Doper op 24 juni een hoogfeest, wat betekent dat het de hoogste vorm van katholieke feestdag is. En omdat het precies zes maanden voor het hoogfeest van de Geboorte van onze Heer valt, staat het soms bekend als “zomerkerstmis.”
“De Kerk viert de geboorte van Johannes als hoogfeest, als speciale plechtigheid; en je zult geen andere van de grote mannen uit het verleden vinden van wie we de geboorte officieel vieren. We vieren die van Johannes, zoals we die van Christus vieren,” zei Augustinus van Hippo in zijn preek 293.
Bij de Mis voor het hoogfeest bidt de priester in de voorgebeden tot God dat hij in de voorloper van Christus, “Johannes de Doper, uw grote glorie prijst, want U heiligde hem voor een bijzondere eer onder degenen die uit vrouwen geboren zijn.”
“Zijn geboorte bracht grote vreugde; zelfs in de schoot sprong hij op van blijdschap bij de komst van de redder der mensen. Hij wees als enige van alle profeten op het Lam der verlossing,” gaat het gebed verder. “En om het stromende water te heiligen doopte hij de ware Oorsprong van de doop en had het voorrecht voor Hem een uitzonderlijke getuige te zijn door het vergieten van zijn bloed.”
Augustinus legde uit dat “Johannes, zo lijkt het, is ingevoegd als een soort grens tussen het Oude en het Nieuwe Verbond. Dat hij op de een of andere manier een grens is, geeft de Heer zelf aan wanneer Hij zegt: ‘De wet en de profeten waren tot aan Johannes.’ Zo vertegenwoordigt hij het oude en kondigt hij het nieuwe aan. Omdat hij het oude vertegenwoordigt, wordt hij geboren uit een ouder echtpaar; omdat hij het nieuwe vertegenwoordigt, wordt hij als profeet geopenbaard in de schoot van zijn moeder.”
Johannes’ verbondenheid met Christus
Vader Mauro Gagliardi, een theoloog en liturgiewetenschapper die lesgeeft in Rome, schreef in een artikel uit 2009 op Zenit dat het belangrijk is de rol van Johannes de Doper als “aanwijzer” te benadrukken. Johannes is “een profeet die verwijst naar Christus.”
De liturgie doet hetzelfde, zei Gagliardi, en zo herinnert het hoogfeest van 24 juni “ons hieraan: de christelijke liturgie is een krachtige verwijzer naar Christus voor de volken, zoals [Johannes] de Doper.”
De feestdag van Johannes de Doper heeft ook kosmische verbindingen, gaf de theoloog aan. Het feit dat 24 juni dicht bij de zomerzonnewende ligt, toont de vervulling van de profetie in Johannes 3:30 dat “hij moet toenemen; ik moet afnemen,” want na Johannes’ verjaardag worden de dagen korter, of “nemen af,” terwijl na Jezus’ verjaardag op 25 december de dagen langer worden, of “toenemen.”
“Deze verweving tussen een figuur uit de heilsgeschiedenis — Johannes — en de ritmes in de kosmos (beiden geleid door dezelfde God) heeft een vruchtbare grond gevonden in de devotie en liturgie van de Kerk,” zei Gagliardi.
Populaire gebruiken van ‘zomerkerstmis’
De liturgische herdenking van Johannes de Doper door de Kerk gaat terug tot de vierde eeuw.
De erkenning van de belangrijkheid van de heilige blijkt ook uit zijn gedeelde beschermheerschap, samen met Johannes de Apostel, van de aartsbasiliek van Sint Jan van Lateranen in Rome, die tevens de zetel is van de bisschop van Rome — dat wil zeggen, de paus.
De nacht van 23 juni staat in sommige landen, waaronder Italië, bekend als “de avond van Sint Jan.” Door de timing van het hoogfeest, kort na de zomerzonnewende, hebben sommige gebruiken rondom het feest een heidens karakter, waaronder dat sommigen het de “nacht van de heksen” noemen.
Moderne seculiere festiviteiten kunnen concerten en theateruitvoeringen omvatten, terwijl katholieken meestal de Mis vieren en religieuze processies houden.
Een van de meest typische gebruiken gerelateerd aan Sint Jansavond, zowel seculier als religieus, is het vreugdevuur, in sommige landen “Sint Jansvuren” genoemd, die worden aangestoken ter ere van de heilige die “niet het licht was, maar getuigde van het licht (Joh 1:8).” Vuurwerk of met kaarsen verlichte processies kunnen ook het vreugdevuur vervangen.
In een Angelus-boodschap op 25 juni 2006 zei paus Benedictus XVI dat het feest van Johannes de Doper “ons eraan herinnert dat ons leven geheel en altijd ‘relatief’ is aan aanvaarden van Christus en vervuld wordt door Hem, het Woord, het Licht en de Bruidegom, van wie wij stemmen, lampen en vrienden zijn.”
“‘Hij moet toenemen, maar ik moet afnemen’ (Joh 3:30): De woorden van de Doper zijn een programma voor elke christen,” zei Benedictus.
Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd op 24 juni 2024 en is bijgewerkt.
