COMMENTAAR: Wat zich onlangs in Rome ontvouwde met de Duitse bisschoppen is desastreus voor de eenheid van de Kerk.
Commentaren; 22 november 2022
Rome heeft de Duitse bisschoppen gevraagd – gesmeekt, eigenlijk – om een afslag te nemen van hun Synodale Weg, die belangrijke veranderingen eist in de katholieke leer, de sacramentele praktijk en het kerkelijk bestuur. De Duitsers weigerden. Met de snelheden waarmee op de autobahn gereden wordt, zal de komende crash verschrikkelijk zijn.
Wat zich onlangs in Rome ontvouwde was verwoestend voor de eenheid van de Kerk. Dat de dreiging van verdeeldheid uit Duitsland zou komen is absoluut te verwachten vanuit lang geschiedkundig oogpunt, maar onder paus Franciscus blijft het enigszins een verrassing.
Terwijl paus Franciscus aanvankelijk droomde van een “arme Kerk voor de armen”, volgde hij in plaats daarvan een agenda voor de rijken: Heilige Communie voor mensen in ongeldige huwelijken, meer nationale controle over liturgische boeken, pastorale prioriteiten met weinig nadruk op seksuele moraal en zware nadruk op klimaatverandering. Maakt niet uit. De rijkste van alle lokale kerken is nu op de opstandige toer, en er is niets dat Rome daaraan kan doen. De paus tiert over “achterlijkheid“, maar komt erachter dat hij zich ten opzichte van Duitsland in het moeras van de jaren zeventig bevindt. Maar deze keer zal het anders uitpakken. De rest van de Kerk bevindt zich niet in dezelfde situatie. Daarom zal het synodale proces van de Heilige Vader over synodaliteit voor een synodale Kerk snel uitgroeien tot een crash met meerdere voertuigen bij hoge snelheid.
De Duitse bisschoppen – meer dan 60 stuks – waren in Rome voor hun bezoek ad limina apostolorum (op de drempel van de apostelen), het verplichte periodieke bezoek aan de Heilige Vader en de Romeinse curie, waarvan het laatste in 2015 plaatsvond voor de Duitse bisdommen. De ad limina is een gelegenheid om verslag uit te brengen over hun lokale situatie, maar is ook bedoeld om de banden van gemeenschap met de universele kerk te versterken. De vaste routine bestaat uit ontmoetingen met de hoofden van de verschillende Romeinse departementen (“dicasteriën”).
De Duitsers kregen daar nog iets extra’s bij – de “interdicasteriële”, in Vaticaanse termen. Dat is een bijeenkomst van alle hoofden van alle dicasteriën van de curie. De Heilige Vader roept ze van tijd tot tijd bijeen om problemen van groter belang te bespreken. Het komt hoogst zelden voor dat er een “interdicasteriële” (bijeenkomst) wordt gehouden met een nationaal episcopaat. Het meest opmerkelijke recente voorbeeld deed zich voor in 1998, toen een interdicasteriële bijeenkomst werd gehouden met de Australische bisschoppen. De “slotverklaring” van die bijeenkomst, ondertekend door alle partijen, verplichtte de bisschoppen Down Under een einde te maken aan een reeks liturgische wanpraktijken en leerstellige dwalingen.
Een dergelijke (afgedwongen) consensus zou er deze keer niet komen. Hoewel paus Franciscus oorspronkelijk op de agenda stond om de interdisciplinaire bijeenkomst bij te wonen, deed hij dat niet. Hij had de dag ervoor een persoonlijke ontmoeting gehad met alle Duitse bisschoppen samen. De interdicasteriële bijeenkomst werd dus voorgezeten door kardinaal Pietro Parolin, de staatssecretaris van het Vaticaan, met toespraken van kardinaal Luis Ladaria, prefect van het Dicasterium voor de Geloofsleer, en kardinaal Marc Ouellet, prefect van het Dicasterium voor de Bisschoppen.
Terzijde: het was opvallend dat kardinaal Luis Tagle, pro-prefect van het Dicasterium voor Evangelisatie, geen noemenswaardige rol had. Zijn dicasterie zou de hoogste rang innemen volgens de curiehervorming die paus Franciscus eerder dit jaar heeft afgekondigd. Gezien het feit dat deze interdicasterieële bijeenkomst precies zo verliep als vóór de recente hervorming, lijkt er minder aan de hand te zijn dan op het eerste gezicht lijkt.
Kardinaal Parolin waarschuwde de Duitsers, in een taal die duidelijk het spookbeeld van de protestantse reformatie moest oproepen, dat zij “een hervorming van de Kerk, niet een hervorming in de Kerk” riskeren. De eerste is de weg naar schisma; de tweede is de voortdurende taak van een Kerk semper reformanda – een Kerk die altijd wordt hervormd om meer in diepste zin te zijn, zoals Christus haar bij haar stichting bedoeld heeft.
Kardinaal Ladaria en kardinaal Ouellet beschreven vervolgens “open en eerlijk” hoe de Duitse Synodale Weg uit koers was geraakt. Kardinaal Ouellet riep openlijk op tot een “moratorium”. De Duitsers weigerden botweg. Vastbesloten om door te gaan, zijn ze van plan vooruitgang te boeken met die zaken die onder hun lokale bevoegdheid vallen. Diepgaandere zaken voor de universele Kerk zullen door de Duitsers onder druk op de agenda worden gezet van de Bisschoppensynode over Synodaliteit, volgend jaar oktober.
Zodoende is nu de crisis een feit.
Het conflict tussen de Duitse bisschoppen en Rome verkeert in een patstelling, en zal het komende jaar oplaaien. Het proces van de Heilige Vader over synodaliteit voor een synodale Kerk zal nu volledig in beslag worden genomen door de Duitse kwestie, nu bisschoppen uit de hele wereld dezelfde punten naar voren brengen als de kardinalen Ladaria en Ouellet – maar zonder de diplomatieke taal die in Rome gebruikelijk is.
Paus Franciscus is machteloos om er iets aan te doen, maar niet omdat hij het niet probeert. Onderzoekers van het moderne pausschap merken op dat paus Franciscus de meest autocratische bestuursstijl heeft van alle pausen sinds Gregorius XVI (1831-1846). Toch is zijn uitoefening van gezag vaak ineffectief.
Hij heeft geprobeerd de Duitse Synodale Weg een halt toe te roepen. Hij schreef – persoonlijk, zonder hulp van adviseurs, zo onthulde hij later – in juni 2019 een lange brief aan alle Duitse katholieken, waarin hij hen waarschuwde niet verder te gaan op de ingeslagen weg. Dat deden ze toch.
In de tussenliggende drie jaar zijn duidelijke verklaringen, waarin het Duitse proces werd veroordeeld, uitgevaardigd door de hoogste dicasteriën van de curie – het staatssecretariaat, het dicasterium voor de geloofsleer, voor bisschoppen en voor wetsteksten. Elke verklaring werd afgewezen. Het verschil was deze keer dat de Heilige Vader en zijn voornaamste medewerkers, in plaats van te worden afgewezen op een persconferentie in Duitsland, het van dichtbij en persoonlijk moesten incasseren, face-to-face.
Het is niet duidelijk wat paus Franciscus nog meer kan doen. In 2017 schreef hij priesters in Ahiara, Nigeria, die al jaren protesteerden tegen de bisschop die Benedictus XVI had aangesteld. De Heilige Vader eiste dat zij “duidelijk totale gehoorzaamheid aan de paus moeten tonen” en “bereid moeten zijn om de bisschop te aanvaarden die de paus stuurt en heeft aangesteld,” Acht maanden later verwijderde paus Franciscus de bisschop. De opstandige priesters wonnen die krachtmeting.
Dit jaar heeft een groot aantal priesters in de Syro-Malabaarse Kerk in Kerala, India, geweigerd de liturgische besluiten te volgen die hun synode in de jaren negentig heeft genomen. Paus Franciscus heeft bepaald dat zij zich nu moeten onderwerpen. Dat hebben ze geweigerd, en de daaropvolgende protesten hebben onder meer geleid tot het verbranden van hun bisschoppen en het belegeren van hun residenties. De interventies van de Heilige Vader worden getrotseerd.
Zelfs in de Romeinse curie zijn in de afgelopen jaren de wettelijke decreten van paus Franciscus met betrekking tot de financiële autoriteit eenvoudigweg niet uitgevoerd volgens de door hem bepaalde termijnen.
Een ineenstorting van het pauselijk gezag is een crisis voor de Kerk. De ineenstorting is nu overduidelijk. De Duitse weerstand zal alle middelen opslokken die paus Franciscus nog heeft.
Over Pater Raymond J. de Souza: Pater Raymond J. de Souza is de oprichter en redacteur van Convivium magazine.
Keywoorden: Ad Limina bezoek Duitse bisschoppen | Autocratische bestuursstijl | Doctrine | Duitse bisschoppen | Duitse synodale weg | Eenheid van de kerk | H.Communie | Interdicasteriële bijeenkomst | Kardinaal Luis Antonio Tagle | Kardinaal Marc Ouellet | Katholieke leer | NCRegister | Pater Raymond J. de Souza | Paus Franciscus | Pauselijk gezag | Schisma | Seksuele moraal | Synodale proces |
Wilt u meer artikelen lezen van de geestelijke, journalist Father Raymond J. de Souza? Klik dan hier,
