27 december 2025 – Paus Leo XIV spreekt met verslaggevers na een dag in de pauselijke villa van Castel
Gandolfo op 25 november 2025. Foto: Daniel Ibáñez/CNA / EWTN News
COMMENTAAR: Wat zijn de voordelen, gevaren en ongewenste gevolgen van de ‘drempel’-gesprekken van paus Leo XIV met de pers op dinsdagavond in Castel Gandolfo?
Edward Pentin Commentaren 16 december 2025
De motieven van paus Leo voor deze benadering van de media blijven onduidelijk. Hij begon
hiermee in juni, toen journalist Ignazio Ingrao van de Italiaanse staatsomroep RAI de Heilige Vader
aansprak toen hij het terrein van Radio Vaticaan bij Rome verliet.
De Heilige Vader leek zich op zijn gemak te voelen bij het beantwoorden van Ingrao’s vragen,
vooral omdat ze gingen over onderwerpen die hem interesseren: duurzaamheid, het milieu en
bedreigingen voor de wereldvrede. Maar de uitwisseling was opvallend omdat ze voor het eerst
buiten een pauselijke reis om een zekere erkende afstand wegnam, die de paus als plaatsvervanger
van Christus van nature geniet.
Sommigen houden van het nuchtere, spontane en volkse karakter van deze uitwisselingen; anderen
zeggen dat deze informele ontmoetingen het risico inhouden dat het onderscheid tussen het ambt
van Petrus en dat van een politieke beroemdheid vervaagt, ook al bieden ze pastorale en PR-
voordelen.
In hun voordeel werkt dat ze de paus kunnen helpen om minder afstandelijk, toegankelijker,
menselijker en verantwoordelijker over te komen tegenover de gelovigen in dit democratische
tijdperk, waarin 24/7 nieuws wordt verspreid en verantwoording wordt geëist. Ze voorzien in de
onverzadigbare hedendaagse behoefte aan transparantie in alle zaken, die in het Vaticaan bijzonder
acuut is geworden na de schandalen rond seksueel misbruik door geestelijken, financiële
malversaties en slecht bestuur.
De inherente openhartigheid van de gesprekken kan de gelovigen helpen om Leo, die voor velen
nog onbekend en enigszins raadselachtig is, beter te leren kennen. De Heilige Vader kan deze
gelegenheid ook aangrijpen om te onderwijzen, meer mensen te bereiken die anders zijn vooraf
geschreven boodschappen misschien niet zouden zien, en zijn leer toe te passen op prangende
kwesties van het moment.
Maar juist de kwaliteiten die deze praktijk aanbevelenswaardig maken, brengen ook nieuwe risico’s
met zich mee. Sinds de paus begin september begon met deze ‘drempel’-interviews in Castel
Gandolfo, hebben de media hem ertoe aangezet spontaan commentaar te geven op specifieke
beleidskwesties en binnenlandse aangelegenheden, wat heeft geleid tot een behoorlijke hoeveelheid
ongewenste en, volgens sommigen, vermijdbare controverses.
Het meest significante voorbeeld was in oktober, toen een collega van EWTN paus Leo vroeg naar
kardinaal Blase Cupich van Chicago, die de pro-abortus Democratische senator Dick Durbin van
Illinois een ‘lifetime achievement award’ had toegekend. In zijn antwoord kaderde paus Leo het
debat in termen van een naadloze ‘pro-life’-ethiek, waarmee hij de Amerikaanse bisschoppen, die
zich grotendeels tegen de prijs hadden verzet, leek te ondermijnen. Leo stelde ook dat iemand die
tegen abortus is maar voorstander van de doodstraf of ‘onmenselijke behandeling van immigranten’
niet echt pro-life kan worden genoemd – een duidelijke kritiek op het beleid van de regering-
Trump.
De paus begon zijn opmerkingen met te zeggen dat hij “niet erg bekend” was met de kwestie rond
de prijs voor Durbin – een opmerking waarvan waarnemers vonden dat die hem ertoe had moeten
aanzetten om verder niets te zeggen. In plaats daarvan maakte Leo, door de vraag op deze manier te
beantwoorden, een zeldzame pauselijke inbreuk op een specifieke kwestie tussen kerk en staat.
Hoewel Durbin kort daarna de prijs weigerde, zorgden de opmerkingen van de paus voor een
verdere polarisatie tussen de verschillende kampen.
In andere persconferenties in Castel Gandolfo mengde Leo zich in het immigratiebeleid van de VS
en richtte hij zijn pijlen op het buitenlands beleid van de VS, waarbij hij president Trump
aanspoorde om geen militaire invasie in Venezuela te lanceren.
Meer recentelijk zei hij dat hij “liever geen commentaar zou geven” op een Amerikaans vredesplan
om de oorlog tussen Rusland en Oekraïne te beëindigen, omdat hij “het niet helemaal had gelezen”.
Niettemin waagde hij zich aan de opmerking dat delen ervan “helaas” een “enorme verandering
betekenen in wat voor velen jarenlang een echte alliantie tussen Europa en de Verenigde Staten
was”. Zonder hem bij naam te noemen, zei Leo dat recente opmerkingen van president Trump over
Europa “een poging waren om te breken met wat volgens mij vandaag en in de toekomst een zeer
belangrijke alliantie moet zijn”. De media interpreteerden zijn opmerkingen als een zeldzame
pauselijke berisping van een zittende Amerikaanse president.
Is het dus verstandig en noodzakelijk dat een paus zich met deze kwesties bemoeit?
Een paus is geen politicus of een supragouvernementele technocraat, maar de plaatsvervanger van
Christus, gezalfd als zijn belangrijkste vertegenwoordiger om zielen naar de hemel te leiden. Zijn
uitspraken vereisen daarom niet alleen zorgvuldige afweging en overweging, maar ook een focus op
transcendente en eeuwige realiteiten. Zijn prioriteit ligt bij het vormen van gewetens, het bevestigen
van het geloof en het bewaken van de eenheid, in plaats van het geven van gedetailleerde richtlijnen
over politiek en wereldlijke zaken, die voor partijpolitieke doeleinden kunnen worden gebruikt.
Deze opmerkingen in het interview zullen door sommigen ook ten onrechte worden opgevat als
leerstellig, ook al is dat voorbehouden aan formele pauselijke verklaringen.
Paus Johannes Paulus II en pausen Benedictus XVI en vooral Pius XII begrepen dit goed. De laatste
was buitengewoon voorzichtig en vermeed door de media aangewakkerde confrontaties die als
openlijk partijdig konden worden opgevat.
Johannes Paulus II en Benedictus XVI gingen (hoewel niet altijd) behendig om met urgente actuele
kwesties op hun eigen voorwaarden, en meestal door in algemeenheden te spreken. Ze reageerden
op actuele gebeurtenissen door te verwijzen naar de leer van de Kerk, met name haar morele of
sociale leer, en lieten het aan journalisten over om die leer te koppelen aan een nieuwsbericht van
die dag. Daarmee hielden ze vast aan het katholieke subsidiariteitsbeginsel, waardoor het aan de
bisschoppen van een land of gekwalificeerde Vaticaanse functionarissen, zoals de staatssecretaris
van het Vaticaan, werd overgelaten om op de specifieke aspecten van dergelijke kwesties te
reageren, indien zij dat wensten.
Ze respecteerden ook de al lang bestaande en noodzakelijke afstand tussen de paus en het volk. Dit
was niet vanwege klerikale motieven of om te laten zien dat de paus beter is dan anderen, maar
eerder omdat hij, net als elke gewijde priester, ‘apart gezet’ is en op een manier deel heeft aan het
leiderschap en de bemiddeling van Christus die de gelovigen niet hebben. Een paus mag ook niet
onbereikbaar, afstandelijk of fysiek ver van de mensen staan, maar door enigszins verwijderd te zijn
van en boven de wereldsheid van tijdelijke zaken te staan, weerspiegelt hij de essentie van
heiligheid en de waardigheid van het Petrusambt.
Een dergelijke afstand vergroot ook de mystiek van het ambt en versterkt aantoonbaar het pauselijk
gezag – een eigenschap die voor monarchen bijna vanzelfsprekend is. Een deel van de
aantrekkingskracht van koningin Elizabeth II was dat ze bijna nooit interviews gaf aan de media en
vanwege haar constitutionele rol zelden haar mening over het beleid kenbaar maakte. Dit versterkte
haar koninklijke status, die pausen vanwege het monarchale karakter van hun ambt ook bezitten.
Ten slotte eist niemand, behalve journalisten die naar een verhaal op zoek zijn, dat paus Leo zijn
mening over een bepaalde binnenlandse beleidskwestie zo gedetailleerd deelt, of over welk ander
actueel onderwerp ook. De Heilige Vader hoeft geen verantwoording af te leggen aan een
electoraat; zijn enige rechter is God. Hij is ook vrij om te pontificeren op zijn voorwaarden,
wanneer en hoe hij dat nodig acht, en heeft daartoe vele gelegenheden, of het nu in preken,
boodschappen of magistrale documenten is.
Deze spontane “deur-tot-deur”-interviews daarentegen verlopen op de voorwaarden van anderen en
vereisen een onmiddellijk, ondoordacht antwoord, waardoor hij kwetsbaar wordt voor controverses
en voor het begaan van leerstellige fouten die waarschijnlijk als leerstellig zullen worden
geïnterpreteerd.
Gezien de problemen, risico’s en valkuilen van deze media scrum-ontmoetingen, zou het daarom
verstandig zijn als paus Leo en zijn adviseurs het gebruik ervan zouden heroverwegen. Ze zouden
voorzorgsmaatregelen en enkele interne ‘gedragsregels’ kunnen invoeren. Of, gezien het beperkte
nut ervan, ze gewoon helemaal kunnen afschaffen, samen met misschien ook de persconferenties
tijdens vluchten.
Zwijgen is goud. En in dit onrustige, wispelturige en klagende tijdperk van sociale media geldt dat
meer dan ooit.
Edward Pentin Edward Pentin is senior medewerker van de Register en Vaticaan-analist bij EWTN
News. Hij begon met verslaggeving over de paus en het Vaticaan bij Vatican Radio, voordat hij
Rome-correspondent werd voor EWTN’s National Catholic Register. Hij heeft ook verslag gedaan
van de Heilige Stoel en de katholieke Kerk voor een aantal andere publicaties, waaronder
Newsweek, Newsmax, Zenit, The Catholic Herald en The Holy Land Review, een franciscaanse
publicatie die gespecialiseerd is in de kerk en het Midden-Oosten. Edward is de auteur van The Next
Pope: The Leading Cardinal Candidates (Sophia Institute Press, 2020) en The Rigging of a Vatican
Synod? An Investigation into Alleged Manipulation at the Extraordinary Synod on the Family
(Ignatius Press, 2015). Volg hem op Twitter via @edwardpentin.
Bron: https://www.ncregister.com/commentaries/pope-leo-presser-castel-gandalfo-media-scrum dd 16 december 2025
Vertaling: EWTN Lage Landen (HR)
Gerelateerd
