Paus: Vernieuw katholiek onderwijs in de moderne samenleving

28 oktober 2025 – Paus Leo XIV ondertekent zijn apostolische brief over katholiek onderwijs, “Nieuwe kaarten van hoop tekenen,” aan het einde van een mis voor universiteitsstudenten in Rome in de Sint-Pietersbasiliek op 27 oktober 2025. Het document werd gepubliceerd vandaag ter gelegenheid van de 60ste verjaardag van Gravissimum Educationis, de verklaring van het Tweede Vaticaans Concilie over het christelijk onderwijs. Foto: Vatican Media

Vaticaanstad, 10:21 uur (CNA).

Paus roept op tot vernieuwing van het katholiek onderwijs temidden van de uitdagingen van de moderne samenleving en technologie

Te midden van hedendaagse uitdagingen voor scholen en universiteiten — hyperdigitalisering, sociale onzekerheid en de crisis in relaties — moet een katholieke opvoeding moedig de hele mens onderwijzen, schrijft paus Leo XIV in een nieuwe apostolische brief.

In “Nieuwe kaarten van hoop tekenen,” reflecteert Leo op de rol van katholiek onderwijs 60 jaar na de proclamatie van Gravissimum Educationis op 28 oktober 1965, de verklaring van het Tweede Vaticaans Concilie over het christelijk onderwijs.

“De Kerk viert een vruchtbare onderwijsgeschiedenis, maar staat ook voor de dringende taak haar voorstellen bij te werken in het licht van de tekenen van de tijd,” schrijft de paus in de brief, gepubliceerd in het Italiaans op 28 oktober.

“We zijn ons bewust van de moeilijkheden: hyperdigitalisering kan de aandacht fragmenteren; de crisis in relaties kan de psyche kwetsen; sociale onzekerheid en ongelijkheden kunnen het verlangen doven,” zegt hij. “Toch kan juist hier katholiek onderwijs een baken zijn: geen nostalgisch toevluchtsoord, maar een laboratorium van onderscheiding, pedagogische innovatie en profetisch getuigenis.”

In het acht pagina’s tellende document noemt de pontifex drie prioriteiten voor de onderwijscommunity: de cultivatie van een innerlijk leven door ruimte voor stilte, onderscheiding en dialoog met het eigen geweten en met God; vorming in het wijzer omgaan met technologie en kunstmatige intelligentie die de mens centraal stelt; en onderwijs in taal die vrede bouwt, geweldloos is en open staat voor anderen.

Hij wijst ook op het belang van het financieel toegankelijk maken van katholiek onderwijs.

“Waar de toegang tot onderwijs een voorrecht blijft, moet de Kerk deuren openzetten en nieuwe wegen uitvinden, want ‘de armen verliezen’ is gelijk aan het verlies van de school zelf,” schrijft hij.

Digitale uitdagingen

Paus Leo vestigt in zijn brief de aandacht op de digitale omgeving en de impact ervan op het onderwijs, met de nadruk dat “technologie de mens moet dienen, niet vervangen. Het moet het leerproces verrijken, niet de relaties en gemeenschappen armer maken.”

“Een katholieke universiteit en school zonder visie loopt het risico op zielsluwe efficiëntie, de standaardisatie van kennis die dan spirituele verarming wordt,” zegt hij.

Hij dringt er bij scholen op aan “technofobie” te vermijden, terwijl de opleiding van leraren in de digitale sfeer versterkt wordt en service-learning en verantwoord burgerschap worden bevorderd.

“Geen algoritme kan vervangen wat het onderwijs menselijk maakt: poëzie, ironie, liefde, kunst, verbeelding, de vreugde van ontdekking en zelfs onderwijs in fouten als kans voor groei. Het beslissende punt is niet de technologie, maar het gebruik dat wij ervan maken,” schrijft de paus.

Wat is christelijk onderwijs?

Het document van de pontifex biedt ook een visie op christelijk onderwijs dat “de hele persoon omvat: spiritueel, intellectueel, emotioneel, sociaal en fysiek. … [Onderwijs] meet [zijn waarde] aan de hand van waardigheid, gerechtigheid en het vermogen het gemeenschappelijk goed te dienen.”

Hij zet deze katholieke visie tegenover een “louter mercantilistische benadering” die onderwijs meet in termen van functionaliteit en praktische bruikbaarheid, schrijft hij.

Leo zegt dat het vormen van de hele persoon betekent het vermijden van compartimentalisatie, omdat “wanneer het geloof waar is, het geen aanvullend ‘vak’ is, maar een ademhaling die elk ander vak van zuurstof voorziet. Zo wordt katholiek onderwijs het zuurdesem in de menselijke gemeenschap.”

Invloed van H.John Henry Newman

De paus verwijst in zijn brief herhaaldelijk naar Sint John Henry Newman, die hij zal uitroepen tot nieuwe mede-beschermheilige van de educatieve missie van de Kerk.

De heilige en binnenkort doctor van de Kerk geciteerd hebbend schrijft de pontifex dat “religieuze waarheid niet alleen een deel is maar een conditie van algemene kennis.”

Deze woorden, legt hij uit, “zijn een uitnodiging om onze inzet te vernieuwen voor kennis die evengoed intellectueel verantwoordelijk en rigoureus als diep menselijk is. We moeten ook oppassen niet te vervallen in een verlichting van een ‘fides’ [geloof] die exclusief gepaard gaat met ‘ratio’ [rede].”

Hij zegt dat dit betekent dat katholieke universiteiten en scholen plaatsen moeten zijn waar vragen en twijfel worden begeleid, niet monddood gemaakt.

“Daar spreekt het hart tot het hart, en de methode is luisteren, dat de ander erkent als goed, niet als bedreiging,” zegt hij en wijst erop dat “cor ad cor loquitur” (“hart spreekt tot hart”) het motto was van Sint John Henry Newman als kardinaal, genomen uit een brief van Sint Franciscus van Sales: “Oprechtheid van het hart, niet overvloed aan woorden, raakt de harten van mensen.”

Leo wijst erop dat scholen gemeenschappen zijn van gezinnen, leraren, studenten, administratief en dienstverlenend personeel, pastoors en het maatschappelijk middenveld, gegrondvest op God.

Het gezin blijft de eerste plaats van opvoeding, en “katholieke scholen werken samen met ouders, ze vervangen hen niet,” bevestigt hij.

Ecologische verantwoordelijkheid

De paus gaat ook kort in op de verantwoordelijkheid van katholieke scholen op sociaal en ecologisch gebied.

“Het vergeten van onze gemeenschappelijke menselijkheid heeft geleid tot verdeeldheid en geweld; en wanneer de aarde lijdt, lijden de armen het meest,” schrijft hij. “Katholiek onderwijs kan niet zwijgen: het moet sociale rechtvaardigheid en milieu rechtvaardigheid combineren, soberheid en duurzame levenswijzen bevorderen, en gewetens vormen die in staat zijn niet alleen te kiezen wat handig is, maar wat juist is.”