COMMENTAAR: Een paus genaamd Leo, een wereld in beweging en een Kerk op zoek naar richting – de baanbrekende sociale encycliek uit 1891 wordt weer actueel.
Donald DeMarco; Commentaren; 19 mei 2025 Paus Leo XIII was van 1878 tot aan zijn dood in 1903 het geestelijk hoofd van de katholieke Kerk. Zijn pontificaat van 25 jaar is het op drie na langste pontificaat van alle pausen, alleen overtroffen door dat van de apostel Petrus, de zalige Pius IX en Johannes Paulus II.
Zijn encycliek Rerum Novarum was de eerste keer dat een paus een uitgebreide encycliek schreef over sociale rechtvaardigheid. Deze was gericht aan alle christenen, niet alleen aan katholieken. Toen hij op 15 mei 1891 werd gepubliceerd, werd hij beschouwd als “vooruitstrevend” en “baanbrekend”.
Het feit dat kardinaal Robert Prevost van Chicago de naam Leo XIV heeft aangenomen, nodigt ons uit om de grote encycliek van zijn voorganger opnieuw te lezen. Het suggereert ook dat de nieuwe paus ernaar zal streven om ten minste enkele van de principes uit Rerum Novarum toe te passen, met speciale aandacht voor hulp aan de armen.
Paus Leo XIII begint zijn monumentale encycliek met een erkenning van de ingrijpende veranderingen die zich tijdens de industriële revolutie hebben voltrokken. Hij verwijst naar ‘de enorme rijkdom van individuen en de armoede van de massa’. Hij acht dit een onaanvaardbare situatie en reageert door te zeggen: ‘Het lijdt geen twijfel dat er een remedie moet worden gevonden, en wel snel, voor de misère en ellende die op dit moment zo zwaar op de grote meerderheid van de allerarmsten drukken’. Maar hij vindt deze remedie niet in het socialisme, dat de afgunst van de armen op de rijken uitbuit en ernaar streeft het privé-eigendom te vernietigen.
Tegen degenen die ten onrechte denken dat de Kerk zich alleen bezighoudt met de zaligheid en de noden van de armen negeert, zegt Leo: “Men moet ook niet denken dat de zorg van de Kerk zozeer met de geestelijke zaken van haar kinderen bezig is dat zij hun aardse en wereldlijke belangen verwaarloost. Zij wil bijvoorbeeld dat de armen boven armoede en ellende uitstijgen en hun levensomstandigheden verbeteren, en daarvoor strijdt zij.”
Paus Leo roept de mensen op om hun overdreven zorg voor zichzelf op te geven en een deugdzaam leven te leiden. Op die manier zullen de mensen naastenliefde opbrengen en gerechtigheid zoeken voor de armen. Het is door deugdzaamheid, en niet door staatsinmenging, dat hulp voor de armen zal komen. Leo verwijst naar de vurige broederliefde onder de eerste christenen, toen de welgestelden zichzelf dingen ontzegden om voor de behoeftigen te kunnen zorgen. Hij citeert Handelingen 4:34: “Er was onder hen niemand in nood.”
Tijden veranderen en met verandering komen nieuwe uitdagingen. Maar de ‘geest van gerechtigheid’ moet altijd de overhand hebben. ‘Die katholieken’, schrijft hij, ”zijn alle lof waard – en dat zijn er niet weinig – die, begrijpend wat de tijd vereist, door verschillende ondernemingen en experimenten hebben getracht de omstandigheden van de werkende bevolking te verbeteren, zonder enig prijsgeven van hun principes.” Hij vestigt de aandacht op de rechten van de arbeider, een rechtvaardig loon, fatsoenlijke werktijden en het recht om te staken. Hij veroordeelt kinderarbeid en prijst arbeidersverenigingen die streven naar gerechtigheid voor de arbeider.
Zijn behandeling van “het juiste gebruik van geld” kan bij sommigen ongemakkelijke gevoelens oproepen. Het is één ding om recht op geld te hebben. Maar heeft iemand ook het recht om voor zichzelf een overvloed aan geld te bezitten?
Dezelfde vraag kan worden gesteld met betrekking tot andere bezittingen en zelfs talenten. Leo maakt zijn standpunt duidelijk: “Wie door de goddelijke vrijgevigheid een groot deel van de zegeningen heeft ontvangen, of het nu om uiterlijke of lichamelijke gaven of geestelijke gaven gaat, heeft deze ontvangen om ze te gebruiken voor de vervolmaking van zijn eigen natuur, en tegelijkertijd mag hij ze, als dienaar van Gods voorzienigheid, gebruiken ten behoeve van anderen.”
In de hele encycliek wijst Leo er op verschillende manieren op dat we moeten leven vanuit naastenliefde en dat naastenliefde de zin van het leven verlicht, die in wezen bestaat uit het delen van wat we hebben met anderen. Rijkdom brengt een grote verantwoordelijkheid met zich mee, want de mens heeft er geen absoluut recht op. Hij is een rentmeester; God is de verstrekker. Hij moet delen met anderen, “wanneer anderen in nood zijn”, zoals de heilige Thomas van Aquino leert.
Rerum Novarum is een belangrijke encycliek die ook vandaag nog relevant is. Het is te hopen dat de naam Leo XIV de belangstelling zal wekken voor wat paus Leo XIII in 1891 te zeggen had over sociale rechtvaardigheid, persoonlijke deugdzaamheid en de armen. Tijden veranderen, maar de waarheid blijft bestaan. Als hoedster van de waarheid blijft de Kerk trouw aan haar goddelijke opdracht. Zij doorstaat stormen van binnenuit en van buitenaf, maar, zoals G.K. Chesterton heeft gezegd, dendert zij door de eeuwen heen, “waarbij de wilde waarheid wankelt”, maar standvastig rechtop blijft.
Drie dingen zijn nodig om de boodschap van Christus over te brengen: een platform, een publiek en de waarheid. Als hoogste leraar van de door Christus geopenbaarde waarheid heeft Leo XIV een platform. Zijn publiek bestaat uit meer dan een miljard katholieken. Zijn boodschap is de waarheid die door Jezus Christus is verkondigd en die vervat is in het leergezag van de Kerk. Wij bidden dat Leo XIV tijdens zijn pontificaat, terwijl hij wordt geconfronteerd met de uitdagingen van een nieuwe industriële revolutie en de problemen die samenhangen met kunstmatige intelligentie, trouw zal blijven aan zijn ambt en de waarheid van de katholieke Kerk zal overbrengen aan allen die ernaar hongeren.
Donald DeMarco – Donald DeMarco, Ph.D., is Senior Fellow van Human Life International. Hij is professor emeritus aan de St. Jerome’s University in Waterloo, Ontario, een adjunct-professor aan het Holy Apostles College in Cromwell, Connecticut, en een vaste columnist voor St. Austin Review. Zijn laatste werken, How to Remain Sane in a World That is Going Mad; Poetry that Enters the Mind and Warms the Heart; en How to Flourish in a Fallen World zijn verkrijgbaar via Amazon.com. Enkele van zijn recente geschriften zijn te vinden op Human Life International’s Truth and Charity Forum. Hij is de Catholic Civil Rights League ontvanger van 2015 van de prestigieuze Exner Award.
Bron: Why Everyone’s Talking About ‘Rerum Novarum’ Again| National Catholic Register
Vertaling: EWTN Lage Landen (HR)
Wilt u meer lezen van ‘Donald DeMarco‘? Klik dan hier
250523 | [XLS000] |
